penitentiair strafrecht

De rechter moet een bevel tot dadelijke uitvoerbaarheid van bijzondere voorwaarden (art. 14e Sr) specifiek motiveren. Uit de motivering moet zonder meer blijken dat ernstig rekening moet worden gehouden met het gevaar dat de veroordeelde opnieuw een gewelds- of zedenmisdrijf zal begaan.

De Hoge Raad oordeelt dat een machtiging tot doorbreking van het medisch beroepsgeheim (art. 37a lid 7 Sr) toereikend is gemotiveerd als het hof de 'substantiële toegevoegde waarde' van de gegevens voor het onderzoek aantoont, zelfs als er al enige informatie beschikbaar is.

De Hoge Raad oordeelt dat een bijzondere voorwaarde die medicijninname kan omvatten, geen dwangmedicatie inhoudt. Weigering kan wel leiden tot tenuitvoerlegging van de voorwaardelijke straf. De rechter moet dan de therapeutische noodzaak en de mate van geïnformeerdheid van de veroordeelde toetsen.

De Hoge Raad oordeelt dat bij de tenuitvoerlegging van een voorwaardelijke straf niet alleen de tijd na de beslissing van de rechter-commissaris, maar ook de vrijheidsontneming vanaf de aanhouding wegens overtreding van de voorwaarden (art. 6:3:15 Sv) volledig in mindering moet worden gebracht op de straf.

De Hoge Raad oordeelt dat artikel 63 Sr (meerdaadse samenloop na eerdere veroordeling) niet van toepassing is in een WOTS-procedure. Het omzetten van een buitenlandse straf is geen nieuwe 'schuldigverklaring' in de zin van dat artikel, maar het in de plaats stellen van een sanctie.

De Staat hoeft niet op een later moment dan de overnamebeslissing te toetsen of een veroordeelde in aanmerking komt voor eerdere voorwaardelijke invrijheidstelling. De veroordeelde heeft echter zelf toereikende rechtsmiddelen, zoals een nieuw verzoek of een gratieverzoek, om strafverzwaring te voorkomen.

De Staat mag de bevoegdheid voor een eerdere voorwaardelijke invrijheidstelling (art. 6:2:10 lid 4 Sv) beoordelen bij de erkenning van het vonnis. Een veroordeelde heeft daarna nog toereikende mogelijkheden, zoals een nieuw verzoek of een gratieverzoek, om strafverzwaring door de overdracht tegen te gaan.

Een gedwongen klinische opname, opgelegd als bijzondere voorwaarde bij een voorwaardelijke invrijheidstelling, kan worden aangemerkt als vrijheidsbeneming. Voor veroordelingen van vóór 1 januari 2018 mag de totale duur van vrijheidsbeneming (inclusief de opname) de oorspronkelijk opgelegde straf niet overschrijden, wegens strijd met artikel 7 EVRM.

De toepassing van de Wet straffen en beschermen, die de voorwaardelijke invrijheidstelling (VI) beperkt, is geen zwaardere straf in de zin van art. 7 EVRM. De onttrekking aan het verkeer van een jammer bij een veroordeling voor doodslag vereist een nadere motivering.

De Hoge Raad oordeelt dat een rechter de beslissing over de noodzaak van een klinische opname als voorwaarde bij een TBS niet mag delegeren aan de reclassering. Deze beslissing is op grond van artikel 38a Sr exclusief aan de rechter voorbehouden.

De Hoge Raad stelt dat een burgerlijke rechter moet uitgaan van de juistheid van een onherroepelijke beslissing van de strafrechter. Een inhoudelijke toetsing is niet toegestaan, tenzij de procedure bij de strafrechter in strijd was met de eisen van artikel 6 EVRM.

Het ontbreken van een tolk in een buitenlands strafproces is niet zonder meer een 'flagrante inbreuk' op het recht op een eerlijk proces. De rechter moet alle omstandigheden van het geval, zoals die uit het buitenlandse vonnis blijken, meewegen alvorens tenuitvoerlegging te weigeren.

De Hoge Raad oordeelt dat een rechter bij het opleggen van toezicht door de reclassering nadere invulling mag geven aan de wijze van controle, ook als een specifieke wettelijke regeling ontbreekt. Daarbij moet worden gewaarborgd dat het toezicht niet leidt tot een disproportionele inbreuk op de privacy.

De Hoge Raad oordeelt dat de rechter een individuele, strenge proportionaliteitstoets moet uitvoeren bij een vordering tot doorbreking van het medisch beroepsgeheim van een weigerende verdachte (art. 37a Sr). Zelfs bij een ernstig misdrijf kan de vordering worden afgewezen als de omstandigheden dit niet rechtvaardigen.

Verlenging van de proeftijd bij voorwaardelijke invrijheidsstelling heeft onmiddellijke werking en is in beginsel niet in strijd met art. 7 EVRM. Dit is anders als de aan de verlenging verbonden bijzondere voorwaarden, zoals vrijheidsbeneming, de facto een verzwaring van de oorspronkelijke straf inhouden.

Een wetswijziging die de regels voor vervangende hechtenis versoepelt (Wet USB), heeft geen terugwerkende kracht voor straffen die vóór de inwerkingtreding van de wet al onherroepelijk waren. De oorspronkelijk opgelegde vervangende hechtenis mag en moet ten uitvoer worden gelegd.

Bedreiging en belaging kwalificeren als 'geweldsmisdrijf' voor een ongemaximeerde TBS als de rechter aannemelijk acht dat de dreigementen worden uitgevoerd. De eigen, herhaalde verklaringen van de verdachte over zijn intentie om de daad bij het woord te voegen, zijn hierbij van doorslaggevend belang.

Voor ontnemingsmaatregelen opgelegd vóór 1 januari 2020 geldt bij latere tenuitvoerlegging de nieuwe gijzelingsregeling. De rechter die over de gijzeling oordeelt, bepaalt de duur volgens de nieuwe wet, ook als de oorspronkelijke rechter geen maximumduur had vastgesteld. De betrokkene heeft hierdoor geen belang bij zijn klacht.

Een 'Certificate of Conviction' kan volstaan als 'vonnis' onder het VOGP. Het begrip 'vluchten' in het Aanvullend Protocol VOGP omvat ook het geval waarin een persoon al tijdens zijn strafproces naar eigen land terugkeert om de tenuitvoerlegging van het te wijzen vonnis te ontlopen.

De Kroon mag bij een gratieverzoek voor een levenslanggestrafte afwijken van een positief rechterlijk advies. Dit mag niet alleen op basis van nieuwe feiten, maar ook door een andere weging van bekende omstandigheden. De burgerlijke rechter toetst of de motivering deze afwijking kan dragen.

Een beslissing van de rechter-commissaris over de tenuitvoerlegging van vervangende hechtenis is geen einduitspraak in de zin van artikel 68 Sr (ne bis in idem). Een afzonderlijke strafvervolging voor hetzelfde feitelijke gedrag is daarom niet in strijd met het ne bis in idem-beginsel.

De gunstigere regeling van gijzeling bij een schadevergoedingsmaatregel, die rekening houdt met betalingsonmacht, moet met onmiddellijke ingang worden toegepast. Een strijdige wettelijke overgangsbepaling wordt wegens strijd met verdragsrechtelijke beginselen door de Hoge Raad buiten toepassing gelaten.

Een dadelijk uitvoerbaar verklaarde TBS met voorwaarden vangt aan op het moment van tenuitvoerlegging, niet pas bij onherroepelijkheid van de uitspraak. De Hoge Raad vult hiermee via een redelijke wetsuitleg een leemte in de wet, ondanks dat de klacht zelf niet slaagt.

De Hoge Raad oordeelt dat bij een tot vier jaar gemaximeerde TBS-maatregel, de periode van voorwaardelijke beëindiging en voorlopige hervatting meetelt voor de berekening van deze maximale duur. De maatregel eindigt van rechtswege na vier jaar en kan niet met minder dan een jaar worden verlengd.

De Hoge Raad oordeelt dat vrijheidsbeperkende TBS-voorwaarden, zoals een reisverbod, niet disproportioneel zijn. Deze moeten worden beoordeeld in de context van het gehele behandelplan dat is gericht op het voorkomen van recidive en voldoet aan de wettelijke en verdragsrechtelijke eisen.

De Hoge Raad oordeelt dat de eis van een rechterlijke dagbepaling (art. 14h lid 2 Sr) niet geldt voor een vordering tot tenuitvoerlegging die wordt gevoegd bij een nieuwe strafzaak. De dagbepaling van de nieuwe zaak volstaat.

De Hoge Raad oordeelt dat de oproeping voor de behandeling van een bezwaarschrift tegen de omzetting van een taakstraf (art. 22g Sr) niet op straffe van nietigheid hoeft te worden betekend. Toezending per post volstaat, omdat de veroordeelde de procedure zelf heeft gestart.

De Hoge Raad oordeelt dat een voorwaardelijk opgelegde straf ten uitvoer kan worden gelegd bij overtreding van dadelijk uitvoerbaar verklaarde voorwaarden, ook als de veroordeling zelf nog niet onherroepelijk is. Dit vormt een wettelijke uitzondering op de hoofdregel van art. 557 Sv.

Een wetswijziging die de vervolgingsverjaringstermijn verlengt, heeft onmiddellijke werking op de executieverjaring. Een specifieke overgangsbepaling die deze verlenging uitzondert voor reeds gepleegde feiten, is enkel bedoeld voor de vervolging en niet voor de tenuitvoerlegging van een reeds opgelegde straf.

De Hoge Raad stelt vast dat de eisen voor het wijzigen van een ontnemingsmaatregel (art. 577b Sv) afhangen van de grondslag. Een verzoek tot herberekening van het voordeel vereist nieuwe, zwaarwegende feiten. Voor andere gronden, zoals draagkracht, is de toetsing soepeler.

De rechter heeft ruime beoordelingsvrijheid bij herroeping van een voorwaardelijke invrijheidstelling. Een hof mag als uitgangspunt hanteren dat volledige herroeping volgt bij een nieuw strafbaar feit, tenzij dit disproportioneel is of bijzondere omstandigheden anders rechtvaardigen.

De Hoge Raad oordeelt dat de Curaçaose regeling voor herbeoordeling van een levenslange straf (art. 1:30 Sr) van toepassing blijft bij tenuitvoerlegging in Nederland. Het ontbreken van een hoger beroep tegen deze herbeoordelingsbeslissing maakt de regeling niet onverbindend of strijdig met het IVBPR.

De Hoge Raad oordeelt dat de Nederlandse praktijk van de levenslange gevangenisstraf in strijd is met art. 3 EVRM. Er ontbreekt een reële, voorzienbare mogelijkheid tot herbeoordeling van de straf, gericht op resocialisatie en eventuele vrijlating. De zaak wordt aangehouden in afwachting van nieuwe regelgeving.

In een WOTS-procedure moet de rechter de opgelegde straf deugdelijk motiveren. Een algemene verwijzing naar de persoonlijke omstandigheden van de veroordeelde volstaat niet, zeker niet als de verdediging specifieke, na de buitenlandse veroordeling ontstane, omstandigheden heeft aangevoerd.

Een taakstraf is een hoofdstraf en kan niet als 'andere voorwaarde, het gedrag betreffende' (art. 15a Sr) aan een voorwaardelijke invrijheidstelling worden verbonden. De eis tot 'onverwijlde' indiening van een herroepingsvordering (art. 15i Sr) geldt voor de indiening bij de rechtbank, niet voor de betekening aan de veroordeelde.

Bij omzetting van een buitenlandse straf onder de WOTS mag de strafrechtelijke positie van de veroordeelde niet verscherpen. De rechter moet onderzoeken wat de waarschijnlijke detentieduur in de buitenlandse staat zou zijn, rekening houdend met de regels en procedures voor vervroegde of voorwaardelijke invrijheidstelling aldaar.

Tegen een beslissing tot herroeping van een voorwaardelijke invrijheidstelling (v.i.) staat geen rechtsmiddel open indien deze is gebaseerd op het niet-naleven van een bijzondere voorwaarde. Conform artikel 15j, vierde lid, Sr geldt dit rechtsmiddelenverbod omdat de beslissing geen deel uitmaakt van een uitspraak over nieuwe strafbare feiten.

De Staat handelt onrechtmatig door een verlofaanvraag van een levenslanggestrafte niet in behandeling te nemen. De minister moet de normale procedure volgen, advies vragen aan het Adviescollege Verloftoetsing tbs en een beslissing nemen waarin eerder gewekte verwachtingen en de belangen van de gedetineerde worden meegewogen.

Het onrechtmatig opnemen of beluisteren van telefoongesprekken door een penitentiaire inrichting is geen vormverzuim in het voorbereidend onderzoek in de zin van artikel 359a Sv. Het is namelijk niet begaan tijdens het strafrechtelijk onderzoek naar het tenlastegelegde feit waarover de rechter oordeelt.

De Hoge Raad oordeelt dat de levenslange gevangenisstraf niet in strijd is met artikel 3 EVRM, zolang de mogelijkheid tot gratie de jure en de facto bestaat. De enkele stelling dat gratie in de praktijk niet wordt verleend, is onvoldoende onderbouwd en rechtvaardigt geen nader onderzoek.