letselschaderecht

Belaging is een ernstige normschending die een 'aantasting in de persoon' rechtvaardigt. Voor toewijzing van immateriële schade is de aard en ernst van de gedragingen en de nadelige gevolgen, zoals angst en leed, voldoende, ook zonder psychiatrisch ziektebeeld. Aantasting van eer en goede naam is een bijkomende grond.

De Hoge Raad oordeelt dat een letselschadeslachtoffer recht heeft op vergoeding van de kosten van zorg, ook als die zorg kosteloos door een derde is verleend. Het is niet vereist dat het slachtoffer de ontvangen vergoeding daadwerkelijk doorbetaalt aan de zorgverlener.

Een eerdere rechterlijke uitspraak over arbeidsongeschiktheid heeft geen gezag van gewijsde voor de toekomst als na die uitspraak relevante nieuwe feiten ontstaan, zoals een vastgestelde morfineafhankelijkheid en het daaruit volgende verlies van rijbevoegdheid. Dit vormt een nieuwe feitelijke grondslag.

Een hof dat immateriële schadevergoeding toewijst, moet expliciet motiveren op welke grondslag van artikel 6:106 BW en op welke vastgestelde feiten de toewijzing berust. Dit is met name vereist als de vordering gemotiveerd is betwist. Een algemene verwijzing naar billijkheid is onvoldoende.

De Hoge Raad oordeelt dat voor immateriële schade wegens aantasting in de persoon (art. 6:106 sub b BW) niet volstaat dat het slachtoffer geschrokken en angstig is. Als nadelige gevolgen niet vanzelfsprekend zijn, is een nadere motivering vereist waarom de normschending een persoonsaantasting impliceert.

Bij het begroten van schade door verminderd arbeidsvermogen mag rekening worden gehouden met eerdere inkomsten uit zwart werk. De schade wordt echter berekend op basis van het netto-inkomen dat de benadeelde zou hebben verdiend als over die inkomsten wel belasting en premies waren afgedragen.

De Hoge Raad vernietigt het oordeel van het hof over de aansprakelijkheid van een bank voor letsel na een val over een biggenrug op haar parkeerterrein. Het hof heeft onvoldoende gemotiveerd waarom het parkeerterrein gebrekkig was en heeft essentiële stellingen van de bank onbesproken gelaten.

De Hoge Raad oordeelt dat een vordering tot schokschade niet niet-ontvankelijk mag worden verklaard omdat deze niet precies te scheiden is van affectieschade. De rechter moet de schade naar billijkheid schatten en kan de vordering eventueel gedeeltelijk toewijzen.

De Hoge Raad oordeelt dat een hof onvoldoende motiveert waarom een slachtoffer zijn aanhoudende letselschade onvoldoende heeft onderbouwd, als het de overgelegde medische stukken niet kenbaar in onderlinge samenhang beoordeelt. Aan de stelplicht van het slachtoffer mogen geen te hoge eisen worden gesteld.

Een hof dat in een tussenarrest oordeelt dat het ontbreken van een medische verklaring niet aan causaal verband in de weg staat, mag de vordering in het eindarrest niet zonder nadere motivering afwijzen louter omdat een deskundige geen neurologische aandoening vaststelt.

Voor toewijzing van immateriële schade wegens 'aantasting in de persoon' is een stelling als 'grote impact' onvoldoende. De benadeelde partij moet de aantasting met concrete gegevens onderbouwen, tenzij de nadelige gevolgen uit de aard en ernst van de normschending voor de hand liggen.

De Hoge Raad oordeelt dat een hof zijn beslissing tot toekenning van immateriële schadevergoeding onvoldoende motiveert als niet blijkt op welke grondslag van artikel 6:106 BW en op welke concrete omstandigheden de toewijzing is gebaseerd, zeker bij een gemotiveerde betwisting.

De Hoge Raad stapt af van de strikte eisen voor shockschade. De onrechtmatigheid wordt beoordeeld aan de hand van gezichtspunten, en een in de psychiatrie erkend ziektebeeld is niet langer vereist; objectief vastgesteld geestelijk letsel volstaat voor vergoeding.

Een benadeelde wiens eigen recht op schadevergoeding jegens een WAM-verzekeraar (art. 6 WAM) is verjaard, kan alsnog de directe actie van art. 7:954 BW inroepen. De uitsluitingsgrond van art. 7:954 lid 7 BW is in dat geval niet van toepassing.

Bij letselschade, ook geestelijk letsel, moet schade door een persoonlijke predispositie in beginsel ruim worden toegerekend aan de laedens. Het hof mag de toerekening niet beperken op grond van onvoorzienbaarheid van de heftige reactie van het slachtoffer.

De Hoge Raad handhaaft het onderscheid in bewijslast voor immateriële schade. Voor shockschade, geclaimd door een derde, is in de regel een in de psychiatrie erkend ziektebeeld vereist. Deze strengere eis geldt niet voor geestelijk letsel bij het directe slachtoffer.

De Hoge Raad vernietigt een toewijzing van affectieschade omdat het oordeel van het hof onvoldoende is gemotiveerd. Het hof had specifieker moeten vaststellen wat de mate van de blijvende functiestoornis is of hoe het letsel het leven van de naaste ingrijpend heeft beïnvloed.

In massaschadezaken, zoals die over de aardbevingen in Groningen, mag een rechter voor een categorie gedupeerden aansprakelijkheid aannemen op basis van een algemeen, objectief kenmerk (zoals fysieke schade), zonder dat voor iedere persoon een individuele beoordeling nodig is.

Een opzettelijke, levensgevaarlijke aanrijding tijdens een politieachtervolging kan een 'aantasting in de persoon op andere wijze' (art. 6:106 lid 1 sub b BW) vormen. De aard en ernst van de normschending en de onderbouwde doodsangst van de slachtoffers volstaan voor toekenning van immateriële schadevergoeding.

De Hoge Raad oordeelt dat voor immateriële schadevergoeding wegens belaging (art. 6:106 lid 1 sub b BW) geen geestelijk letsel hoeft te worden vastgesteld. De aard en ernst van de langdurige en beangstigende belaging kunnen voldoende zijn voor een 'aantasting in de persoon'.

De Hoge Raad oordeelt dat voor het vaststellen van geestelijk letsel geen psychiatrisch ziektebeeld of diagnose door een psychiater/psycholoog vereist is. De aard en ernst van de normschending (gewapende overval) en concrete gevolgen (EMDR-therapie) kunnen een 'aantasting in de persoon' voldoende onderbouwen.

Het opzettelijk creëren van een gevaarlijke situatie, zoals inrijden op een politieauto, is onvoldoende om het specifieke 'oogmerk' tot het toebrengen van immateriële schade (art. 6:106 lid 1 sub a BW) aan te nemen. Hiervoor moet de intentie om dergelijke schade te veroorzaken apart worden vastgesteld.

De Hoge Raad oordeelt dat voor toekenning van immateriële schade na een woninginbraak meer nodig is dan de inbreuk op privacy en het verlies van goederen met emotionele waarde. Er moet sprake zijn van een concreet onderbouwde 'aantasting in de persoon'.

De Wet wapens en munitie strekt mede ter bescherming van individuele burgers tegen schade door onverantwoord wapenbezit. Het onterecht verlenen van een wapenverlof, met miskenning van bekende risico's zoals een Bopz-opname, leidt tot aansprakelijkheid van de politie voor de daardoor ontstane schade.

Een onrechtmatig verzwaard detentieregime leidt niet automatisch tot een recht op immateriële schadevergoeding. De benadeelde moet een 'aantasting in de persoon' aannemelijk maken, wat niet volgt uit de enkele schending van een grondrecht. De reeds ontvangen standaardtegemoetkoming kan volstaan.

Opzettelijke misleiding door een benadeelde leidt niet tot analoog verval van het eigen recht jegens een WAM-verzekeraar (art. 6 WAM). Wel moet de rechter de bewijswaardering, met name van betwiste getuigenverklaringen, zeer zorgvuldig motiveren in het licht van gebleken fraude.

Een beroep op een wettelijke aansprakelijkheidslimiet die jarenlang niet is geïndexeerd, is naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar. De rechter mag het bedrag corrigeren voor inflatie, maar niet verder verhogen, omdat dit de rechtsvormende taak te buiten gaat.

Voor toepassing van de omkeringsregel in mesothelioomzaken is de enkele vaststelling van blootstelling aan asbest onvoldoende. De rechter moet de duur en intensiteit van de blootstelling bij de werkgever afwegen tegen andere mogelijke blootstellingen om te bepalen of het causaal verband niet te onzeker is.

De Staat is niet zomaar aansprakelijk voor schade door onvoldoende toezicht op asbestregels. Aansprakelijkheid vereist dat de benadeelde concrete feiten stelt waaruit volgt dat de toezichthouder wist of had moeten weten van de overtreding en het daaruit voortvloeiende ernstige risico.

De Hoge Raad oordeelt dat de absolute verjaringstermijn van dertig jaar voor asbestschade niet in strijd is met art. 6 EVRM, ook niet na het Howald Moor-arrest. De mogelijkheid om de verjaringstermijn opzij te zetten via de redelijkheid en billijkheid biedt voldoende toegang tot de rechter.

Bij het vaststellen van kansschade na een medische fout moet voor de hypothetische situatie worden gekeken naar wat de specifieke arts feitelijk zou hebben gedaan, niet naar de norm van een redelijk handelend arts. Het verlies van een reële, zij het niet grote, kans op een beter resultaat is relevant.

De Hoge Raad bevestigt dat recht op shockschade bestaat bij een medisch vastgesteld ziektebeeld na directe confrontatie. De rechter moet de hoogte van de schadevergoeding echter toereikend motiveren, zeker bij betwisting, en kan niet volstaan met algemene verwijzingen naar de ernst van het feit.

De rechter is vrij om bij de schadebegroting uit te gaan van een op gezamenlijk verzoek van partijen uitgebracht deskundigenrapport, ook als een partij vooraf aangaf niet gebonden te zijn. Het is een feitelijk bewijsoordeel, dat de rechter naar eigen inzicht waardeert.

De vraag of schade door een tweede ongeval, na een bedrijfsongeval, toerekenbaar is aan de werkgever op grond van artikel 6:98 BW, moet worden beoordeeld aan de hand van alle omstandigheden. Een oordeel dat de schade te ver verwijderd is, is onbegrijpelijk als er nog restletsel was.

Een in de hoofdzaak onherroepelijk vastgesteld percentage van arbeidsongeschiktheid is bindend voor de rechter in de schadestaatprocedure voor de periode tot aan die uitspraak. Voor de periode daarna mag de rechter, op basis van nieuw bewijs, de toekomstige schade op een ander arbeidsongeschiktheidspercentage baseren.

Voor het bewijsvermoeden van causaal verband bij een beroepsziekte (art. 7:658 BW) geldt een ondergrens. Het vermoeden dat de ziekte door de arbeidsomstandigheden is veroorzaakt, is niet van toepassing als het verband tussen de gezondheidsschade en die omstandigheden te onzeker of te onbepaald is.

Bij toepassing van proportionele aansprakelijkheid vanwege onzekerheid over het causaal verband, mag de rechter het vastgestelde vergoedingspercentage niet verhogen met een billijkheidscorrectie naar analogie van art. 6:101 BW. Dit zou verder gaan dan de regel van proportionele aansprakelijkheid rechtvaardigt en in strijd zijn met de vereiste terughoudendheid.

Het ontbreken van medische consensus over een behandelbeleid in het verleden, zoals bij glucosemanagement bij pasgeborenen, betekent niet automatisch dat een arts aansprakelijk is. Als destijds geen eenduidige professionele standaard bestond, is handelen conform een van de toen aanvaarde inzichten niet per definitie een beroepsfout.

De zorgplicht van een school strekt niet zover dat zij zonder meer een ongevallenverzekering moet afsluiten die risicovolle activiteiten dekt, of moet waarschuwen als dekking ontbreekt. Een algemene toezegging in een onderwijsovereenkomst over een verzekering betekent niet dat een student redelijkerwijs onbeperkte dekking mag verwachten.

De Hoge Raad oordeelt over de werkgeversaansprakelijkheid (art. 7:658 BW) voor gezondheidsschade door blootstelling aan gevaarlijke stoffen. Een rechter mag de conclusies van een door hem benoemde deskundige volgen, ook als deze in strijd zijn met die van andere deskundigen, met een beperkte motiveringsplicht.

Als onbewezen blijft wie door rood licht reed, wordt voor de aansprakelijkheidsvraag verondersteld dat de gedaagde door groen reed. Voor het eigen-schuld-verweer wordt vervolgens verondersteld dat de eiser door groen reed. De aansprakelijkheid hangt dan af van overig gevaarzettend gedrag van beide partijen.

De vijfjarige verjaringstermijn van artikel 3:310 lid 1 BW vereist daadwerkelijke bekendheid met de schade en de aansprakelijke persoon. Een benadeelde kan zich echter niet beroepen op onbekendheid met de aansprakelijke persoon als diens identiteit met een eenvoudig en redelijkerwijs te verlangen onderzoek vastgesteld had kunnen worden.

Een medebezitter van een gebrekkige opstal (art. 6:174 BW) kan een andere medebezitter aansprakelijk stellen voor personenschade. De aansprakelijkheid van de aangesproken medebezitter is beperkt tot diens aandeel in de opstal. De benadeelde draagt zelf het deel van de schade dat overeenkomt met het eigen aandeel.

De beslissing van een vrouw om na een mislukte abortus de zwangerschap niet alsnog af te breken, doorbreekt het causale verband met de medische fout niet zonder meer. De bewijslast voor feiten die dit causale verband alsnog zouden verbreken, rust op het ziekenhuis.

Dit arrest introduceert de 'Kelderluik-criteria' voor het beoordelen van onrechtmatige gevaarzetting. De Hoge Raad formuleert vier factoren om te bepalen of iemand die een gevaarlijke situatie creëert, de nodige zorgvuldigheid heeft betracht en veiligheidsmaatregelen had moeten nemen.