Mensenrechten

Een gevangenisstraf kan niet worden opgelegd voor feiten die zijn begaan toen de verdachte jonger dan zestien jaar was. Het volwassenenstrafrecht is op grond van art. 77b (oud) Sr enkel toepasbaar vanaf zestien jaar. De Wet adolescentenstrafrecht (art. 495 Sv) doet hier niet aan af.

De Hoge Raad oordeelt dat bij een teruggave van in strijd met het EVRM geheven box 3-belasting in beginsel geen rentevergoeding verschuldigd is. Een uitzondering geldt alleen als het berekende bedrag aan wettelijke rente hoger is dan het bedrag van de belastingteruggave zelf.

De Hoge Raad oordeelt dat de Wet rechtsherstel box 3, net als het vorige stelsel, het EVRM schendt als de heffing hoger is dan het werkelijke rendement. De Hoge Raad stelt regels vast voor de berekening van dit werkelijke rendement en het te bieden rechtsherstel.

De Hoge Raad oordeelt dat ook de Herstelwet box 3 en de Overbruggingswet box 3 het EVRM schenden als de forfaitaire heffing hoger uitvalt dan het werkelijk behaalde rendement. Rechtsherstel dient dan plaats te vinden door de aanslag te verminderen tot een heffing over uitsluitend het werkelijke rendement.

Het recht op rechtsbijstand is niet absoluut. Een verdachte kan zich hier niet op beroepen als zijn eigen handelen, zoals het herhaaldelijk wisselen van advocaat vlak voor zittingen, erop gericht lijkt de rechtsgang te frustreren en te vertragen.

Het tonen van een Israëlische vlag waarin de davidster is vervangen door een kakkerlak is opzettelijke groepsbelediging jegens Joden. Een veroordeling hiervoor is, mede gelet op de historische context, een toegestane beperking op de vrijheid van meningsuiting en geen disproportionele sanctie.

De toepassing van de Wet straffen en beschermen, die de voorwaardelijke invrijheidstelling (VI) beperkt, is geen zwaardere straf in de zin van art. 7 EVRM. De onttrekking aan het verkeer van een jammer bij een veroordeling voor doodslag vereist een nadere motivering.

Het weigeren van een aanwijzing van de Marechaussee om te gaan zitten in een vliegtuig, als protest tegen een uitzetting, kan een 'laakbare gedraging' zijn. Dit rechtvaardigt een proportionele beperking van het demonstratierecht. De aanwijzingsbevoegdheid van de Marechaussee omvat het beheersbaar houden van de situatie.

Vervolging voor het onbruikbaar maken van een trap tijdens een klimaatdemonstratie is een geoorloofde inbreuk op het demonstratierecht (art. 10/11 EVRM). Het plegen van een dergelijk strafbaar feit, dat een gevaarlijke situatie creëert, geldt als een 'reprehensible act' die strafrechtelijk optreden rechtvaardigt.

Een te brede, ongespecificeerde vordering tot het overleggen van documenten onder de WED wordt aangemerkt als een 'fishing expedition'. Vervolging voor het niet voldoen aan een dergelijke vordering is in strijd met het nemo tenetur-beginsel (art. 6 EVRM).

De Hoge Raad vernietigt een arrest omdat de bewezenverklaring mede steunt op een verklaring van een politioneel informant. De verdediging had de inhoud van deze verklaring betwist en tevergeefs verzocht de informant te horen. Dit is onverenigbaar met het ondervragingsrecht ex artikel 6 EVRM.

De verklaring van een overleden getuige, die de verdediging niet heeft kunnen ondervragen, mag voor het bewijs worden gebruikt als het proces als geheel eerlijk is. Voldoende compenserende factoren, zoals steunbewijs en een onaannemelijk alternatief scenario, kunnen het ontbreken van het ondervragingsrecht compenseren.

De uitleveringsrechter mag niet beoordelen of bij een buitenlandse veroordeling het specialiteitsbeginsel is geschonden. Dit is slechts anders bij een voltooide flagrante schending van art. 6 EVRM, wat niet het geval is als de opgeëiste persoon hierover een verweer heeft kunnen voeren in de verzoekende staat.

De Hoge Raad bekrachtigt het oordeel van de rechtbank om de uitlevering van een Rwandese politiek opponent te weigeren. De rechtbank heeft voldoende onderbouwd dat er een reëel risico is op een flagrante schending van het recht op een eerlijk proces zonder effectief rechtsmiddel.

De Hoge Raad oordeelt dat gerechten, binnen de grenzen van de privacywetgeving, aan derden opgave moeten doen van aanhangige civiele procedures. Dit volgt uit het beginsel van openbaarheid van rechtspraak, ook nu fysieke rolzittingen grotendeels zijn afgeschaft.

De rechter is niet verplicht om eerst te beoordelen of omgang in het belang van het kind is, voordat een DNA-onderzoek wordt bevolen. De rechter kan direct overgaan tot een belangenafweging, waarbij het belang van het kind om zijn afstamming te kennen vooropstaat.

De Hoge Raad stelt, in reactie op kritiek van het VN-Mensenrechtencomité, dat de Nederlandse cassatieprocedure voldoet aan het recht op herbeoordeling (art. 14 lid 5 IVBPR). Wel kondigt de Raad aan vaker een specifiek gemotiveerde uitspraak te doen bij een veroordeling in hoger beroep na een eerdere vrijspraak.

De Hoge Raad oordeelt dat het hof TBS met verpleging mocht opleggen, ook al zijn de voorzieningen voor de tenuitvoerlegging in Curaçao gebrekkig. Het zwaarwegende belang van maatschappelijke beveiliging en de wettelijke mogelijkheid van executie elders in het Koninkrijk rechtvaardigen de maatregel.

Een op zichzelf beledigende uitlating over een groep mensen is niet strafbaar als groepsbelediging (art. 137c Sr) indien deze is gedaan in de context van het publiek debat en niet onnodig grievend is. De context, zoals een politieke demonstratie, kan het beledigende karakter wegnemen.

Een ontslagverzoek vanwege een verstoorde arbeidsverhouding, die is ontstaan na de publicatie van een kritisch boek door een werknemer, is een inmenging in de vrijheid van meningsuiting. Het causale verband wordt vastgesteld door de gehele keten van gebeurtenissen te beschouwen.

Bij een uitleveringsverzoek prevaleert het staatsbelang. Een inbreuk op het gezinsleven (art. 8 EVRM) staat slechts in "uitzonderlijke omstandigheden" aan uitlevering in de weg. Deze toets laat geen ruimte voor een algemene belangenafweging, zoals het hof ten onrechte verrichtte.

Een rechterlijke uitspraak over een medeverdachte, die feitelijke vaststellingen bevat over een apart berechte verdachte, schendt diens onschuldpresumptie niet, mits die vaststellingen noodzakelijk zijn voor de beoordeling van de schuld van de medeverdachte. Dit geldt ook voor een persbericht dat hierover correct rapporteert.

Een aanzienlijk tijdsverloop in een buitenlandse strafzaak leidt niet automatisch tot een 'flagrante schending' van het recht op berechting binnen een redelijke termijn. De drempel hiervoor is zeer hoog en een dergelijke vertraging alleen is onvoldoende om uitlevering te weigeren.

Het fundamentele recht van een kind om te weten van wie het afstamt, prevaleert in beginsel boven het recht op privacy van de vermoedelijke biologische vader. De stress en gevorderde leeftijd van de vader zijn slechts onder uitzonderlijke omstandigheden reden om hiervan af te wijken.

Een veroordeling voor lokaalvredebreuk tijdens een demonstratie schendt de artikelen 10 en 11 EVRM niet, mits de beperking gerechtvaardigd is, een redelijk alternatief is geboden en de sanctie (schuldigverklaring zonder straf) proportioneel is en een ‘chilling effect’ voorkomt.

De Hoge Raad oordeelt dat het forfaitaire stelsel van box 3 voor 2017 en 2018 het eigendomsrecht (art. 1 EP) en discriminatieverbod (art. 14 EVRM) schendt als het forfaitaire rendement hoger is dan het werkelijk behaalde rendement. De rechter moet dan rechtsherstel bieden.

De versoepelde motiveringseis voor een getuigenverzoek (post-Keskin) geldt alleen voor getuigen die al een belastende verklaring hebben afgelegd. Voor een verzoek tot het horen van een getuige die nog geen verklaring heeft afgelegd, blijft de reguliere motiveringsplicht van de verdediging gelden.

Bij een verzoek van een gestelde biologische vader om een DNA-test, omgang en informatie, moet de rechter een belangenafweging maken op basis van art. 8 EVRM, zelfs als het kind binnen een huwelijk is geboren. Het verzoek mag niet zonder meer worden afgewezen.

De Hoge Raad vernietigt een veroordeling omdat het hof een verzoek om een cruciale getuige te horen onvoldoende gemotiveerd heeft afgewezen. Het belang bij het horen wordt voorondersteld als diens verklaring voor het bewijs wordt gebruikt en het ondervragingsrecht nog niet is uitgeoefend.

Als de verdediging een belastende getuige nog niet heeft kunnen ondervragen, moet het belang bij een verhoor worden voorondersteld. Afwijzing van zo'n verzoek is niet-begrijpelijk als de motivering enkel ziet op de betrouwbaarheid van de verklaringen of de familierelatie met de verdachte.

De Hoge Raad komt terug op zijn eerdere rechtspraak en schaft de categorische verplichting af voor de rechter om ambtshalve een getuige op te roepen die een eerdere belastende verklaring heeft ingetrokken. De beoordeling wordt overgelaten aan de procespartijen en de rechter.

De afwijzing van een verzoek om belastende 'de auditu'-getuigen te horen, wier verklaringen voor het bewijs worden gebruikt, vereist een expliciete motivering van het hof over de algehele eerlijkheid van het proces (art. 6 EVRM). De Hoge Raad vernietigt wegens een ontoereikende motivering.

Een verzoek van de verdediging om een belastende getuige te horen die nog niet is ondervraagd, mag niet worden afgewezen wegens onvoldoende onderbouwing. Het belang wordt voorondersteld. De rechter moet de afwijzing en de gevolgen voor het bewijs toetsen aan de algehele eerlijkheid van het proces.

Als een bewezenverklaring beslissend steunt op herkenningen door verbalisanten, moet de verdediging hen kunnen ondervragen. Het belang hierbij wordt voorondersteld. Een afwijzing van het verzoek moet deugdelijk worden gemotiveerd en de rechter moet de algehele eerlijkheid van het proces waarborgen.

Een verzoek om een verbalisant te horen wiens verklaring cruciaal en betwist is, mag niet zomaar worden afgewezen. De rechter moet, conform artikel 6 EVRM, nagaan of de procedure als geheel eerlijk is, zeker als de bewezenverklaring steunt op deze verklaring.

De plicht voor marktdeelnemers om verdachte transacties met drugsprecursoren te melden, is niet in strijd met het nemo tenetur-beginsel. Informatie die wordt verstrekt om aan deze plicht te voldoen, mag echter niet worden gebruikt als bewijs voor een ander strafbaar feit van de melder.

Verlenging van de proeftijd bij voorwaardelijke invrijheidsstelling heeft onmiddellijke werking en is in beginsel niet in strijd met art. 7 EVRM. Dit is anders als de aan de verlenging verbonden bijzondere voorwaarden, zoals vrijheidsbeneming, de facto een verzwaring van de oorspronkelijke straf inhouden.

De Hoge Raad vernietigt een arrest omdat het hof een verzoek tot het horen van belastende getuigen onvoldoende gemotiveerd heeft afgewezen. De verklaringen werden ten onrechte als louter 'steunbewijs' bestempeld en het hof heeft niet getoetst of de procedure in haar geheel eerlijk was (art. 6 EVRM).

Wederrechtelijk verkregen voordeel mag niet worden gebaseerd op gedragingen waarvoor een betrokkene is vrijgesproken. Het schatten van voordeel op de waarde van geproduceerde BMK, terwijl de betrokkene is vrijgesproken van de productie ervan, schendt het onschuldbeginsel van artikel 6 lid 2 EVRM.

Het 'gebleken onschuld-criterium' voor staatsaansprakelijkheid na een strafrechtelijke beëindiging is niet in strijd met de onschuldpresumptie (art. 6 lid 2 EVRM), mits de burgerlijke rechter zich bij de toepassing strikt beperkt tot wat uit de strafzaakstukken blijkt en geen eigen oordeel over schuld vormt.

De Hoge Raad oordeelt dat een rechter mag anticiperen op een nog niet in werking getreden AMvB. Dit is toegestaan als de wet zelf de criteria al bevat en de wetswijziging officieel en op korte termijn is aangekondigd, waardoor deze voldoende voorzienbaar is.

Een ernstige schending van artikel 3 EVRM (onmenselijke behandeling) door opsporingsambtenaren kan leiden tot strafvermindering op grond van artikel 359a Sv, ook als het recht op een eerlijk proces (artikel 6 EVRM) niet is geschonden en de verdachte niet in zijn verdediging is geschaad.

Het systematisch verzamelen van kentekengegevens voor parkeerbelasting (kentekenparkeren) vormt een inmenging in het recht op privéleven (art. 8 EVRM). Deze inmenging is echter gerechtvaardigd omdat deze bij wet is voorzien, een legitiem doel dient en noodzakelijk is.

Een bewezenverklaring mag steunen op de verklaring van een getuige die de verdediging niet kon ondervragen. Cruciaal is dat de bewezenverklaring niet in beslissende mate op die verklaring rust, wat wordt gewaarborgd door voldoende steunbewijs voor de door de verdachte betwiste onderdelen.

De Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA) is een publiekrechtelijk orgaan en geen vereniging in de zin van art. 11 EVRM. De Hoge Raad baseert dit op ECHR-criteria. Het wettelijk verplichte lidmaatschap voor accountants is daarom geen schending van de negatieve verenigingsvrijheid.

De Hoge Raad vernietigt een veroordeling voor groepsbelediging omdat het hof onvoldoende heeft gemotiveerd waarom de context van een demonstratie in het publieke debat het beledigende karakter van de uitlating niet wegneemt. Een algemene overweging volstaat niet als rechtvaardiging onder art. 10 EVRM.

Het verbod op ayahuasca (DMT) in de Opiumwet is een gerechtvaardigde beperking van de vrijheid van godsdienst. Voor de noodzakelijkheidstoets van art. 9 EVRM volstaat een algemene toetsing van het gevaar voor de volksgezondheid; een concrete afweging per situatie is niet vereist.

Een veroordeling voor smaadschrift is onvoldoende gemotiveerd als de rechter onvoldoende rekening houdt met de context van een publiek debat en de toelaatbare mate van overdrijving of provocatie, zeker wanneer de uitingen een bedrijf betreffen dat meewerkt aan bekritiseerd overheidsbeleid (art. 10 EVRM).

Een oproep tot gewelddadig optreden tegen het openbaar gezag is opruiing. Of een uiting opruiend is, hangt af van de context. Een veroordeling is een toegestane beperking op de vrijheid van meningsuiting als de uiting, gezien de context, een reële dreiging vormt.

De Hoge Raad oordeelt dat de vermogensrendementsheffing (box 3) voor de jaren 2013 en 2014 op stelselniveau in strijd is met artikel 1 EP, omdat het forfaitaire rendement van 4% voor spaarders niet meer haalbaar was. Desondanks biedt de Hoge Raad geen rechtsherstel.