jeugdstrafrecht

Voor feiten begaan vóór 1 januari 2023 moet in jeugdzaken de oude regeling van vervangende jeugddetentie worden toegepast bij een schadevergoedingsmaatregel. De Hoge Raad oordeelt dat de nieuwe regeling van gijzeling niet onmiskenbaar gunstiger is voor de verdachte.

De Hoge Raad oordeelt dat bij de omzetting van een voorwaardelijke jeugddetentie naar een taakstraf, conform art. 6:6:21 lid 2 Sv, de wettelijke maxima voor de taakstraf (200 uur) en vervangende jeugddetentie (4 maanden) van overeenkomstige toepassing zijn, ondanks een kennelijke omissie van de wetgever.

Een gevangenisstraf kan niet worden opgelegd voor feiten die zijn begaan toen de verdachte jonger dan zestien jaar was. Het volwassenenstrafrecht is op grond van art. 77b (oud) Sr enkel toepasbaar vanaf zestien jaar. De Wet adolescentenstrafrecht (art. 495 Sv) doet hier niet aan af.

Een minderjarige die al gedetineerd is voor een ander feit, bevindt zich in een met aanhouding vergelijkbare situatie. Hij heeft daarom een onvervreemdbaar recht op (kosteloze) rechtsbijstand bij een politieverhoor over een nieuw strafbaar feit en kan hier geen afstand van doen.

Een door de rechter opgelegde bijzondere voorwaarde, zoals een avondklok, moet voldoende nauwkeurig zijn omschreven. De invulling mag niet volledig worden overgelaten aan de jeugdreclassering. De rechter moet zelf de grenzen bepalen waarbinnen de vrijheidsbeperkende maatregel kan worden toegepast.

Een bedreiging kan kwalificeren als een 'geweldsmisdrijf' dat verlenging van een PIJ-maatregel rechtvaardigt. De rechter moet dit beoordelen aan de hand van alle omstandigheden, zoals niet-verbaal agressief gedrag en de aannemelijkheid dat de bedreiging zou worden uitgevoerd.

Een herstelbeslissing om een kennelijke fout in een vonnis te corrigeren, zoals een vergeten werkstraf in het dictum, opent geen nieuwe beroepstermijn. Een termijnoverschrijding is niet verschoonbaar, omdat een procespartij op een dergelijk eenvoudig herstel bedacht had moeten zijn.

De Hoge Raad oordeelt dat er geen generieke uitzondering bestaat voor DNA-afname bij minderjarigen. Wel moet de rechter de minderjarigheid meewegen bij de beoordeling van de 'bijzondere omstandigheden' die een uitzondering kunnen rechtvaardigen, kijkend naar proportionaliteit en recidiverisico.

De Hoge Raad oordeelt dat een poging tot grooming (art. 248e Sr) strafbaar is, ook al is het voltooide delict zelf een voorbereidingshandeling. Nederland heeft geen gebruik gemaakt van de opt-out mogelijkheid in het Verdrag van Lanzarote om poging uit te sluiten.

De Hoge Raad formuleert een stapsgewijze berekeningsmethode voor de toepassing van art. 63 Sr wanneer een jeugdige na het plegen van een feit is veroordeeld onder zowel jeugd- als volwassenenstrafrecht. Veroordelingen onder het volwassenenstrafrecht tellen niet mee voor de aftrek.

Een bevel tot dadelijke uitvoerbaarheid van bijzondere voorwaarden (art. 77za Sr) is alleen mogelijk bij misdrijven gericht tegen het lichaam. De rechter moet expliciet motiveren dat aan deze voorwaarde is voldaan; een algemene verwijzing naar recidivegevaar bij vermogensdelicten is onvoldoende.

De Hoge Raad oordeelt dat een voorwaardelijk opgelegde straf ten uitvoer kan worden gelegd bij overtreding van dadelijk uitvoerbaar verklaarde voorwaarden, ook als de veroordeling zelf nog niet onherroepelijk is. Dit vormt een wettelijke uitzondering op de hoofdregel van art. 557 Sv.

Een mondeling vonnis dat is aangetekend in het proces-verbaal van de terechtzitting (art. 378 Sv) doet een eerder opgemaakt stempelvonnis (art. 378a Sv) vervallen. Het proces-verbaalvonnis is de enige juridisch geldige uitspraak.

De Hoge Raad verduidelijkt de complexe regeling van de PIJ-maatregel. De periode van voorwaardelijke beëindiging (nazorgfase) telt niet mee voor de maximale duur van de maatregel, maar een terugplaatsing wel. Bijzondere voorwaarden mogen al vóór de nazorgfase worden opgelegd.

De Hoge Raad handhaaft zijn vaste rechtspraak: overschrijding van de redelijke termijn, ook in het jeugdstrafrecht, leidt niet tot niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie. Het belang van een voortvarende berechting wordt gecompenseerd via strafvermindering of een rechterlijk pardon (art. 9a Sr).

De Hoge Raad oordeelt dat voor medeplegen de bijdrage van de verdachte van voldoende gewicht moet zijn. De dreigende aanwezigheid van een verdachte in de groep, het meelopen met de daders en het wegnemen van een deel van de buit kunnen een bijdrage van voldoende gewicht vormen.

Niet elk verweer over tegenstrijdige getuigenverklaringen kwalificeert als een uitdrukkelijk onderbouwd standpunt. Bij een specifiek standpunt over de onbetrouwbaarheid van één bewijsmiddel kan de motivering voor afwijking besloten liggen in de overige, voor de verwerping relevante, bewijsmiddelen die het hof gebruikt.

Het opleggen van een langdurig en intensief behandelprogramma als bijzondere voorwaarde bij een voorwaardelijke straf vereist een nadere motivering. De rechter moet toetsen aan de beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit, zeker als de gedragsmaatregel (art. 77w Sr) een passender kader lijkt te bieden.

Het OM heeft een inspanningsverplichting om het minderjarige slachtoffer te horen (art. 167a Sv). Niet-naleving leidt pas tot niet-ontvankelijkheid als het OM door dit verzuim ernstig tekort is geschoten in de zorgvuldigheid jegens de minderjarige, wat een belangenafweging door de rechter vereist.