gezondheidsrecht

De klachtenprocedure van de Wet verplichte ggz (Wvggz) is niet van toepassing op een besluit tot beëindiging van vrijwillige zorg, zoals ontslag uit een woonvoorziening. Dit geldt ook als er een zorgmachtiging is waarin opname als verplichte zorg is opgenomen, maar deze niet ten uitvoer is gelegd.

Bij afwezigheid van de betrokkene in een Wvggz-zaak, mag de rechter pas vaststellen dat deze niet bereid is zich te doen horen, nadat is onderzocht of de betrokkene behoorlijk is opgeroepen of anderszins op de hoogte was van de zitting. Zonder dit onderzoek is doorbehandelen ongeldig.

Voor de rechter in een Wvggz-zaak kan vaststellen dat een niet-verschenen betrokkene onwillig is om gehoord te worden, moet hij eerst onderzoeken of betrokkene behoorlijk is opgeroepen of anderszins op de hoogte was van de zitting. Zonder deze vaststelling is de conclusie van onwilligheid onvoldoende gemotiveerd.

De Hoge Raad oordeelt dat bij de vergoeding van hulpmiddelen onder de Zorgverzekeringswet de concrete functie bepalend is, niet de algemene benaming. Een lijmrestverwijderaar kan, afhankelijk van het gebruik, als vergoedbaar hulpmiddel gelden en niet per definitie als uitgesloten schoonmaakmiddel.

In Wvggz-zaken mag de rechter de mondelinge behandeling niet voortzetten zonder de advocaat van de betrokkene. Het feit dat de advocaat telefonisch onbereikbaar is, betekent niet dat de betrokkene ondubbelzinnig afstand heeft gedaan van het fundamentele recht op rechtsbijstand.

Ook bij een beslissing over de resterende duur van een aangehouden zorgmachtiging (Wvggz) moet de rechter beschikken over een actuele medische verklaring van een onafhankelijk psychiater. De oorspronkelijke verklaring moet, indien niet meer actueel, worden geactualiseerd of vervangen door een nieuwe.

De Hoge Raad oordeelt dat een rechterlijke machtiging op grond van de Wet zorg en dwang (Wzd) geen wettelijke basis biedt voor gedwongen opname in een accommodatie die enkel is geregistreerd onder de Wet verplichte ggz (Wvggz). Dit is in strijd met art. 5 EVRM.

De Hoge Raad oordeelt dat een zorgmachtiging onder de Wvggz niet mag worden verleend als een actuele medische verklaring ontbreekt. Ook een voorlopige of gedeeltelijke toewijzing is uitgesloten als de rechter zelf een nieuwe verklaring noodzakelijk acht vanwege gewijzigde omstandigheden.

Indien de rechter de beslistermijn voor een aansluitende zorgmachtiging overschrijdt, vervalt de lopende machtiging van rechtswege. De nieuwe machtiging kan dan niet meer 'aansluitend' zijn en mag daarom voor maximaal zes maanden worden verleend, in plaats van de anders mogelijke twaalf maanden.

Het overschrijden van de wettelijke beslistermijn voor een zorgmachtiging leidt tot het van rechtswege vervallen van de lopende machtiging. Een aanhouding op verzoek van betrokkene doet hier niet aan af. Hierdoor is geen sprake meer van een aansluitende machtiging en geldt een maximale duur van zes maanden.

De rechter moet bij de vaststelling dat een betrokkene niet bereid is zich te doen horen in een Wvggz-zaak, alle omstandigheden kenbaar meewegen. Dit geldt ook voor verklaringen die wijzen op de wens om gehoord te worden of op een mogelijke geldige reden voor afwezigheid.

De Hoge Raad oordeelt dat uitwisselbaarheid van geneesmiddelen op indicatieniveau moet worden beoordeeld. Daarnaast moet een civiele rechter vol toetsen of een magistrale bereiding 'op kleine schaal' plaatsvindt; voor een terughoudende toets is geen plaats als dit vereiste deel uitmaakt van de verzekeringsaanspraak.

De Hoge Raad oordeelt dat een rechter geen zorgmachtiging mag verlenen als er twijfel bestaat over de aanwezigheid van een psychische stoornis. Het gelasten van een deskundigenonderzoek naar de diagnose en tegelijkertijd de zorgmachtiging toewijzen, is innerlijk tegenstrijdig en ontoelaatbaar onduidelijk gemotiveerd.

Indien een medische verklaring niet voldoet aan de wettelijke eisen van de Wvggz, mag de rechter geen zorgmachtiging verlenen. Ook niet voor een kortere duur met aanhouding voor een nieuwe verklaring. Dit volgt dwingend uit het systeem van de wet ter bescherming van de betrokkene.

De Hoge Raad oordeelt dat geen zorgmachtiging (Wvggz) mag worden verleend als de onderliggende medische verklaring niet aan de wettelijke eisen voldoet. Dit verbod geldt ook voor een voorlopige machtiging voor een kortere duur met aanhouding van de beslissing voor het overige.

De Hoge Raad oordeelt dat voor vergoeding van buitenlandse zorg het criterium 'plegen te bieden' internationaal moet worden bezien. Een in Nederland nog niet beschikbare behandeling kan vergoed worden als de Nederlandse beroepsgroep deze tot haar arsenaal rekent. Een Nederlandse handelsvergunning is geen vereiste.

Het oordeel dat een betrokkene onbereikbaar is en diens advocaat zich niet verzet tegen voortzetting van de zitting, is onvoldoende om vast te stellen dat betrokkene niet bereid is gehoord te worden. De rechter moet nader onderzoeken of betrokkene behoorlijk is opgeroepen en daadwerkelijk bekend was met de zitting.

De Hoge Raad stelt prejudiciële vragen aan het Hof van Justitie van de EU. Kernvraag is of de Geneesmiddelenrichtlijn een lidstaat toestaat een kwantitatieve grens (getalscriterium) te hanteren voor apotheekbereidingen die zijn vrijgesteld van de vergunningplicht.

De Hoge Raad stelt prejudiciële vragen aan het Hof van Justitie van de EU. Kernvraag is of de Geneesmiddelenwet, bij richtlijnconforme uitleg, een kwantitatieve grens (zoals 50 patiënten) mag stellen aan apotheekbereidingen die onder een uitzondering van de Geneesmiddelenrichtlijn vallen.

Bij een ononderbroken en ongewijzigde voortzetting van verplichte zorg onder een aansluitende zorgmachtiging, is een zorgverantwoordelijke niet verplicht een nieuwe beslissing te nemen op grond van art. 8:9 Wvggz. De oorspronkelijke beslissing behoudt haar rechtskracht.

In de buitengerechtelijke fase van een medische aansprakelijkheidszaak is expliciete toestemming van de patiënt vereist voor een jurist om het medisch dossier in te zien. Weigert de patiënt, dan hoeft de hulpverlener geen inhoudelijk standpunt over de aansprakelijkheid in te nemen.

Een medisch advies, opgesteld voor een verzekeraar om te beoordelen of een behandeling 'lege artis' was, is geen 'handeling op het gebied van de geneeskunst'. Daardoor zijn de bepalingen van de Wgbo, inclusief het inzagerecht van de patiënt, niet van toepassing.

De Hoge Raad oordeelt dat een zorgverzekeraar bij een naturapolis de kosten voor niet-gecontracteerde zorg in een andere EU-lidstaat mag vergoeden op basis van het tarief voor niet-gecontracteerde zorg in Nederland. Dit is geen schending van de Patiëntenrichtlijn of het vrij verkeer van diensten.

De Hoge Raad oordeelt dat een zorgmachtiging op grond van de Wvggz kan worden verleend als overbrugging, zelfs als de problematiek van een betrokkene is verschoven naar de Wzd, om continuïteit van zorg in een vertrouwde omgeving te waarborgen in afwachting van een Wzd-plek.

Zorgverzekeraars moeten bij restitutiepolissen een bandbreedte van marktconforme tarieven vaststellen. Een declaratie mag enkel worden gekort als deze onredelijk van die bandbreedte afwijkt. Een vast 'afkaptarief' is zeer beperkt toegestaan en de bewijslast dat een tarief excessief is, ligt bij de verzekeraar.

Het tijdstip van indiening van het verzoekschrift bepaalt de relatieve bevoegdheid in Wvggz-zaken. De rechter kan verwijzen bij verhuizing, maar mag nooit een zorgmachtiging verlenen zonder de betrokkene deugdelijk op te roepen en te horen, zelfs niet onder tijdsdruk.

Nabestaanden kunnen via art. 843a Rv geen inzage vorderen in PRISMA-onderzoeksrapporten. De bescherming van het 'veilig incident melden'-systeem onder de Wkkgz (art. 9 lid 6) levert een 'gewichtige reden' op die inzage blokkeert, ook bij een calamiteit.

De Hoge Raad bevestigt dat voor de vraag of zorg als medisch-specialistisch geldt, de duiding van het Zorginstituut (gebaseerd op beroepsrichtlijnen) het uitgangspunt is. Een rechter mag bij de invulling van het criterium 'plegen te bieden' ook het criterium 'stand van de wetenschap en praktijk' betrekken.

De Hoge Raad oordeelt dat de Wvggz geen algemene grondslag biedt voor gedwongen anticonceptie. Dit is alleen mogelijk als medische handeling (art. 3:2 lid 2 sub a) indien zwangerschap of bevalling zelf een aanzienlijk risico op ernstige gezondheidsschade voor betrokkene meebrengt.

De Hoge Raad bevestigt het hinderpaalcriterium uit art. 13 Zvw. Het peilmoment voor een feitelijke hinderpaal is het keuzemoment van de verzekerde. In tegenstelling tot het hof, oordeelt de Raad dat een daadwerkelijk toegepaste hardheidsclausule of bekende coulanceregeling meeweegt in de beoordeling.

Een door de strafrechter opgelegde zorgmachtiging (Wfz) die leidt tot opname, moet bij de beoordeling van de voorlopige hechtenis worden aangemerkt als een 'tot vrijheidsbeneming strekkende maatregel' in de zin van art. 67a lid 3 Sv, ondanks het civielrechtelijke karakter.

De Hoge Raad oordeelt dat voor de toewijzing van zorgverantwoordelijkheid aan een andere zorgverantwoordelijke, ook binnen dezelfde zorgaanbieder, altijd een uitdrukkelijke beslissing van de geneesheer-directeur op grond van artikel 8:16 Wvggz vereist is. Dit geldt ook als de klacht zich alleen richt tegen de overplaatsing.

De Hoge Raad oordeelt dat de minister bij het clusteren van geneesmiddelen voor het vergoedingssysteem niet gebonden is aan de geregistreerde indicaties. Om te bepalen of geneesmiddelen een 'gelijksoortig indicatiegebied' hebben, mogen ook andere betrouwbare bronnen worden gebruikt.

Een beslissing van de rechtbank over een gedwongen overplaatsing is onbegrijpelijk als een ter zitting gedane toezegging om alternatieve, minder ingrijpende locaties te onderzoeken, niet is nagekomen. De voorkeur van de betrokkene moet serieus worden meegewogen.

Zorgverzekeraars mogen op grond van art. 2.8 lid 3 Bzv hun voorkeursbeleid toepassen op specifieke doseringen van een geneesmiddel. De arts behoudt de bevoegdheid om op basis van medische noodzaak een niet-aangewezen geneesmiddel of dosering voor te schrijven.

De strafrechter kan op grond van art. 2.3 Wfz ambtshalve een zorgmachtiging afgeven, ook als de officier van justitie geen verzoekschrift indient. Om een weloverwogen beslissing te kunnen nemen, mag de rechter de officier van justitie bevelen de relevante Wvggz-documenten te verstrekken.

De Hoge Raad oordeelt dat bij een klacht over verplichte zorg (Wvggz) getoetst moet worden aan de algemene beginselen uit hoofdstuk 2. Art. 8:9 lid 4 Wvggz is een materiële norm, geen registratieplicht. Verplichte zorg bij een wilsbekwame is slechts beperkt mogelijk.

Een nieuwe crisismaatregel kan direct volgen op een machtiging tot voortzetting van een eerdere crisismaatregel. Dit is toegestaan als er opnieuw sprake is van een acute crisissituatie die zo ernstig is dat een zorgmachtiging niet kan worden afgewacht.

Een nieuwe crisismaatregel (Wvggz) mag een lopende (voortgezette) crisismaatregel vervangen om noodzakelijke zorg toe te voegen. Procedurele fouten van de burgemeester na het nemen van de maatregel, zoals het niet tijdig toewijzen van een advocaat, tasten de rechtmatigheid van de maatregel zelf niet aan.

Tijdens de COVID-19-uitbraak mocht een psychiater in een Wvggz-zaak volstaan met een telefonische beoordeling en de rechtbank met een telefonische zitting. Dit is toelaatbaar als persoonlijk contact onverantwoord is en de gekozen alternatieven, zoals telefonie bij gebrek aan beeldverbinding, de best mogelijke optie zijn.

Een zorgmachtiging (Wvggz) mag ambulante zorg combineren met een voorwaardelijke opname in een accommodatie. De rechter kan echter niet als extra voorwaarde stellen dat een nieuwe medische verklaring nodig is als die opname later tijdens de looptijd van de machtiging plaatsvindt.

De Hoge Raad oordeelt dat een rechter mag anticiperen op een nog niet-van-kracht-zijnde AMvB (Bzd) bij een Wzd-machtiging, mits de wet zelf duidelijke criteria stelt en de wetswijziging voldoende voorzienbaar was, conform de eisen van artikel 5 EVRM.

Bij multi-problematiek bepaalt de stoornis die ‘voorliggend is’ en de actuele zorgbehoefte bepaalt, de toepasselijke wet (Wvggz/Wzd). Een machtiging tot verplichte zorg kan ook zonder verzet worden verleend als betrokkene wilsonbekwaam is en een vertegenwoordiger ontbreekt, om noodzakelijke zorg te waarborgen.

Een ziekenhuis is niet aansprakelijk voor schade door een ongeschikt PIP-implantaat. Toerekening op grond van art. 6:77 BW is onredelijk vanwege de grootschalige, onkenbare fraude door de producent, de beperkte verzekerbaarheid en het faillissement van de producent, waardoor regres onmogelijk is.

Het gebruik van een medische hulpzaak die ten tijde van de behandeling ‘state of the art’ was, levert geen tekortkoming op, ook niet als de zaak later gebrekkig blijkt. De risicoaansprakelijkheid van artikel 6:77 BW is hierdoor niet van toepassing.

Cassatieberoep is mogelijk tegen een machtiging tot voortzetting van een crisismaatregel. De eis dat de verklarende psychiater minimaal één jaar geen zorg heeft verleend (art. 5:7 Wvggz) is een harde voorwaarde waarbij een belangenafweging door de rechter niet is toegestaan.

Een algemene, vrijheidsbeperkende regel in een psychiatrisch ziekenhuis kwalificeert alleen als 'huisregel' (Wet Bopz) als deze schriftelijk is vastgelegd. Een mondelinge regel volstaat niet, vanwege de rechtszekerheid van de patiënt. Het intrekken van een privilege is dan een beperking van het onbeperkte recht.

De Hoge Raad oordeelt dat een generieke korting van 25% op niet-gecontracteerde zorg niet per se een 'hinderpaal' vormt. De toetsing hiervan moet gebeuren vanuit het perspectief van de 'modale' patiënt, niet de minst draagkrachtige, om het zorgstelsel niet te ondergraven.

De Hoge Raad oordeelt dat beveiliging bij een psychiatrisch onderzoek voor een Bopz-machtiging is toegestaan indien dit uit veiligheidsoogpunt noodzakelijk is. Een machtiging kan onder de opschortende voorwaarde van beëindiging van detentie worden verleend, maar de wettelijke executietermijn van twee weken start direct.

Een patiënt opgenomen in een tbs-kliniek op grond van de Wet Bopz behoudt zijn Bopz-rechten. Het zwaardere tbs-regime mag niet zonder wettelijke grondslag worden toegepast. Instemming met opname impliceert geen automatische afstand van deze rechten, waarvoor strikte voorwaarden gelden.