erfrecht

De bewindvoerder in een meerderjarigenbewind is een wettelijk vertegenwoordiger in de zin van art. 4:193 BW. De termijn van drie maanden en de sanctie van beneficiaire aanvaarding bij stilzitten zijn van toepassing, in samenhang met de specifieke bevoegdheidsregels uit art. 1:441 BW.

De Hoge Raad oordeelt dat een kantonrechter een verzoek tot opheffing van de vereffening (art. 4:209 BW) kan toewijzen, ook als dit door slechts één van de gezamenlijke erfgenaam-vereffenaars is ingediend, mits de andere vereffenaar in de procedure wordt gehoord.

De Hoge Raad oordeelt dat een hof de feitelijke grondslag van een vordering niet mag aanvullen. De kwalificatie van ingebrachte pachtgronden als 'belegging' en het aannemen van een beëindigde pachtovereenkomst, zonder dat partijen dit stelden, is ontoelaatbaar en leidt tot vernietiging.

Bij de beoordeling of een verkoop een gift is, moeten alle samenhangende rechtshandelingen in onderling verband worden bezien. Een oordeel van de rechter over een latere schijnverrekening van de koopsom is relevant voor de vraag of de oorspronkelijke verkoop een gift was.

Hoewel een ontoerekeningsvatbaar verklaarde dader niet 'onwaardig' is volgens de letter van de wet (art. 4:3 BW), kan het naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zijn dat hij erft, gezien de gruwelijke omstandigheden van de daad en de context.

De Hoge Raad oordeelt dat een bewijsaanbod voor een stilzwijgende afspraak tussen informeel samenwonenden niet te snel mag worden gepasseerd. Een partij moet worden toegelaten tot bewijslevering als de gestelde feiten, in onderlinge samenhang bezien, de conclusie van een afspraak kunnen dragen.

Een in een testament genoemde, aangehechte bijlage kan de voor vernietiging vereiste onjuiste beweegreden (art. 4:43 lid 2 BW) bevatten. Een onterfde erfgenaam kan hier een beroep op doen. Het hof mag echter niet oordelen over feiten die in hoger beroep niet ter discussie zijn gesteld.

Bij de verdeling van een nalatenschap moet het hof de stelling dat een erfgenaam een rentevoordeel geniet door het doorschuiven van een aanmerkelijkbelangclaim, betrekken bij de waardering. Deze stelling is geen nieuw verweer dat strijdt met de tweeconclusieregel, maar onderdeel van de discussie over de waarderingsmethode.

De omstandigheden rond de totstandkoming van een testament, zoals de invloed van een curator of de complexiteit van de uiterste wil, zijn niet zonder meer relevant voor de beoordeling van de wilsbekwaamheid. Deze factoren moeten een direct verband hebben met de geestelijke stoornis en het vermogen belangen te waarderen.

De Hoge Raad vernietigt de opheffing van legaten, omdat het oordeel van het hof onvoldoende is gemotiveerd. Toepassing van art. 4:123 BW vereist terughoudendheid, een deugdelijke motivering van de uitzonderlijke omstandigheden, en het betrekken van de bedoeling van de erflater in de beoordeling.

Handelingen van een erfgenaam, zoals het uitvoeren van een wens van de erflater of het ontruimen van een kamer, leiden niet snel tot zuivere aanvaarding. Er is een terughoudende toetsing vereist en de stelplicht van de partij die zuivere aanvaarding stelt, mag niet te zwaar zijn.

Het fixatiebeginsel uit de Faillissementswet (art. 128 Fw), dat de rente op vorderingen stopt per faillietverklaring, is niet van overeenkomstige toepassing bij de vereffening van een nalatenschap. Rente over schulden van de nalatenschap loopt door en moet op de uitdelingslijst worden opgenomen.

De Hoge Raad oordeelt dat een beroep op de objectieve verjaringstermijn van twintig jaar (art. 3:306 BW) voor het opeisen van een legaat slechts in uitzonderlijke gevallen naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is. Enkel de onbekendheid met het testament is daarvoor onvoldoende.

De Hoge Raad oordeelt dat het vermogen van een zelfstandige Liechtensteinse Stiftung en de begunstigingen daaruit niet zomaar bij de nalatenschap mogen worden opgeteld voor de berekening van de legitieme portie. Het hof's oordeel hierover getuigt van een onjuiste rechtsopvatting en is onvoldoende gemotiveerd.

De Hoge Raad oordeelt dat een hof buiten de rechtsstrijd treedt als het een vordering geheel afwijst op basis van de redelijkheid en billijkheid, terwijl de aangevoerde grief slechts de hoogte van het bedrag betwistte en niet de verschuldigdheid zelf.

De Hoge Raad oordeelt dat bij een vordering tot schadevergoeding tegen een notaris wegens een gebrekkig testament, de rechter eerst moet beoordelen of uitleg van het testament de schade had kunnen voorkomen, alvorens te oordelen over de aansprakelijkheid en de eigen schuld van de benadeelde.

De Hoge Raad oordeelt dat voor de sanctie van verbeurdverklaring bij het verzwijgen van een nalatenschapsgoed (art. 3:194 lid 2 BW) voldoende is dat de erfgenaam wist dat het goed tot de nalatenschap behoorde; een oogmerk om andere erfgenamen te benadelen is niet vereist.

De zorgplicht van een notaris (art. 21 lid 2 Wna), zoals uitgewerkt in het Novitaris-arrest, is een algemene norm. Deze geldt ook buiten situaties met botsende rechten, bijvoorbeeld wanneer medewerking aan een hypotheekverlening de verhaalsmogelijkheden van andere schuldeisers (erfgenamen) doorkruist.

Voor de sanctie op verzwijging in een nalatenschap (art. 3:194 lid 2 BW) is vereist dat de erfgenaam wist dat het goed tot de boedel behoorde. Later 'tot inkeer' komen heft de eenmaal ingetreden sanctie niet op, vanwege het afschrikwekkende karakter van de bepaling.

De Hoge Raad oordeelt dat een hof een bewijsaanbod over de wils(on)bekwaamheid van een erflater niet stilzwijgend mag passeren als dit voldoende specifiek is. Een expliciet bewijsaanbod, onderbouwd met medische verklaringen en getuigen, voldoet tevens aan de stelplicht.

Het niet volledig voorlezen van een testament in het bijzijn van getuigen (art. 43 lid 2 Wna) leidt niet automatisch tot vernietigbaarheid. De partij die vernietiging vordert, moet stellen en aannemelijk maken dat een belang dat de norm beoogt te beschermen, is geschonden.

Een notaris kan zijn zorgplicht schenden door een erflater niet te wijzen op de mogelijkheid van een niet-opeisbaarheidsclausule (art. 4:82 BW). De bewijslast hiervoor wordt verzwaard: het risico van onvoldoende dossiervorming over de gegeven voorlichting komt voor rekening van de notaris.

De Hoge Raad wijst een vordering tot zekerheidstelling voor proceskosten af op basis van het Haags Rechtsvorderingsverdrag 1954, omdat eiser de Belgische nationaliteit bezit en daar zijn woonplaats heeft. Tevens wordt de door de rechter benoemde vereffenaar in de gelegenheid gesteld het geding over te nemen.

Een specifiek bewijsaanbod om de wils(on)bekwaamheid van een erflater met een geestelijke stoornis aan te tonen, mag niet zomaar worden gepasseerd. Dit geldt ook als het aanbod ertoe strekt te bewijzen dat de notaris ten onrechte niet aan de bekwaamheid van de erflater heeft getwijfeld.

Een oordeel van een gerechtshof is onbegrijpelijk als het in zijn eindarrest het bestaan van beneficiaire aanvaarding betwist, terwijl het dit in een eerder tussenarrest juist aannemelijk achtte. In een geding over een onder bewind gesteld goed moet de bewindvoerder worden gedagvaard, niet de rechthebbende zelf.

Het dictum van een vonnis moet worden uitgelegd met inachtneming van de overwegingen. Een afwijzing van het 'meer of anders gevorderde' hoeft geen betrekking te hebben op een vordering die in de overwegingen wel toewijsbaar is geoordeeld, maar die de rechter over het hoofd heeft gezien.

Het voeren van materieel verweer tegen een vordering op de nalatenschap, gericht op het behoud van de desbetreffende goederen voor de erfgenamen, kwalificeert als een daad van stilzwijgende zuivere aanvaarding. Dit gedrag is geen loutere beheersdaad, maar een gedraging als 'heer en meester' over de nalatenschap.

Het begrip 'afwikkeling' van een nalatenschap heeft geen specifieke juridische betekenis. Een gerechtshof mag zonder schending van een rechtsregel oordelen dat de verdeling van de nalatenschap onder de feitelijke afhandeling ervan valt, zeker wanneer de erflater een rechtskeuze voor Nederlands recht heeft gemaakt.

De taak van een executeur eindigt wanneer zijn werkzaamheden, zoals de afwikkeling van de nalatenschap, zijn voltooid. Het einde van zijn beheersbevoegdheid volgt hierop en vereist een afzonderlijke handeling, namelijk het ter beschikking stellen van de goederen aan de erfgenamen.

Het voltooien van de werkzaamheden van de executeur leidt tot het einde van diens taak, maar niet van rechtswege tot het einde van diens beheersbevoegdheid. De executeur moet het beheer afzonderlijk beëindigen door overdracht aan de erfgenamen. De plicht tot rekening en verantwoording omvat de gehele uitvoeringsperiode.

De taak van een executeur, en later vereffenaar, omvat het voldoen van schulden van de nalatenschap. Dit kan inhouden dat hij quasi-legaten, zoals een uitkering uit een sommenverzekering, moet verminderen (art. 4:120 jo. 4:126 BW) om de schuldeisers van de nalatenschap te kunnen voldoen.

Bij de uitleg van een notariële akte tot vestiging van een erfdienstbaarheid komt het aan op de partijbedoeling, voor zover die in de akte tot uitdrukking is gebracht. Deze bedoeling moet worden afgeleid uit de bewoordingen, uitgelegd naar objectieve maatstaven in het licht van de gehele akte.

De gerechtelijke vaststelling van vaderschap (art. 1:207 lid 5 BW) werkt terug tot de geboorte. Degenen die voorheen als erfgenamen golden, worden niet als 'derden te goeder trouw' beschermd. De wetgever heeft het belang van het kind op een familierechtelijke betrekking laten prevaleren boven hun belangen.