internationaal privaatrecht

In een zaak over het luchtvrachtkartel vraagt de Hoge Raad het HvJEU om te bepalen of de kwalificatie van een ‘enkele en voortdurende inbreuk’ voor het toepasselijk recht onder Unierecht of nationaal recht valt. Dit is cruciaal voor de afwikkeling van kartelschadeclaims.

In de truckkartelzaak legt de Hoge Raad prejudiciële vragen voor aan het Hof van Justitie EU. De kernvragen betreffen de kwalificatie van een ‘enkele en voortdurende inbreuk’, de temporele toepassing van Rome II en de uitleg van de conflictregels in artikel 6 lid 3 Rome II.

In follow-on-zaken over het truckkartel legt de Hoge Raad prejudiciële vragen voor aan het Hof van Justitie EU. De vragen betreffen de kwalificatie van een 'single and continuous infringement' en de temporele en materiële toepassing van de WCOD en Rome II bij grensoverschrijdende kartelschadeclaims.

De Hoge Raad oordeelt dat het hof ten onrechte een leemte in de WCOD aannam en een eenzijdige rechtskeuze toestond. De WCOD kent geen eenzijdige rechtskeuze. De Hoge Raad is voornemens prejudiciële vragen te stellen over de Unierechtelijke kwalificatie van een 'enkele en voortdurende inbreuk'.

Voor de bepaling van de internationale rechtsmacht geldt dat een voor het eerst in hoger beroep gedaan verzoek, zoals een terugverhuisgebod, aanhangig is gemaakt op het moment van indiening in hoger beroep. Dit tijdstip is beslissend voor het vaststellen van de gewone verblijfplaats van het kind.

Een rechter mag de uitzonderingsbepaling van artikel 10:8 BW (nauwere band) pas toepassen nadat is vastgesteld welke conflictenrechtelijke regeling van toepassing is. De rechter moet eerst nagaan of een internationale of communautaire regeling de rechtskeuze bepaalt, conform de hiërarchie in artikel 10:1 BW.

Een vreemde staat die geen beroep doet op immuniteit van jurisdictie doet daarvan afstand. De rechter kan dan de arbeidsrechtelijke zaak inhoudelijk behandelen. Volkenrecht, waaronder het VN-Verdrag, verzet zich niet tegen het opleggen van een dwangsom aan een vreemde staat, omdat dit geen directe executiemaatregel is.

De Hoge Raad oordeelt dat een vordering niet als te vaag mag worden afgewezen als uit de stellingen en het partijdebat duidelijk is wat wordt bedoeld. Een rechter moet een petitum uitleggen aan de hand van de onderbouwing en de wederzijdse begripsvorming.

Bij samenloop van twee toepasselijke alimentatie-executieverdragen die elkaar 'onverlet laten', komt de executant het keuzerecht toe. De keuze voor het ene verdrag bepaalt de toepasselijke rechtsmiddelen en termijnen, zoals de cassatietermijn, die per verdrag verschilt.

Voor aanhouding en onbevoegdverklaring op grond van art. 12 Rv is erkenning van de buitenlandse beslissing voldoende. De eis van tenuitvoerlegging geldt alleen extra als een executieverdrag van toepassing is. De rechter moet vaststellen welke procedure (buitenlandse of Nederlandse) als eerste aanhangig is gemaakt.

Als de rechter in eerste aanleg een beroep op litispendentie (art. 12 Rv) verwerpt en inhoudelijk beslist, kan het hof niet alsnog de onbevoegdheid uitspreken. De discretionaire keuze om de zaak niet aan te houden is in hoger beroep een voldongen feit.

De vraag welke conflictregel van toepassing is op de vereiste toestemming van een echtgenoot, wordt bepaald door het recht dat gold op het moment van de rechtshandeling. Een latere wetswijziging in het overgangsrecht doet hier niet aan af, ook niet als deze de situatie niet expliciet regelt.

Hoge Raad bevestigt dat (voormalige) overheidsfunctionarissen in civiele zaken functionele immuniteit van jurisdictie genieten voor overheidshandelingen. Deze immuniteit kent, naar de huidige stand van het internationaal gewoonterecht, geen uitzondering, zelfs niet bij ernstige verwijten zoals oorlogsmisdrijven.

De Hoge Raad vraagt het Hof van Justitie EU of het materiële mededingingsrechtelijke vermoeden van beslissende invloed van een moeder op haar dochter doorwerkt naar de bevoegdheidsvraag onder art. 8, punt 1, Brussel I-bis, en hoe dit zich verhoudt tot de Kolassa/Universal Music-maatstaf.

De Hoge Raad bevestigt dat de Krimschatten moeten worden afgegeven aan de Staat Oekraïne. Een Oekraïens besluit ter bescherming van cultureel erfgoed (Order No. 292) wordt terecht aangemerkt als voorrangsregel (art. 10:7 BW), wat de claims van de Krimmusea opzijzet.

De Hoge Raad vraagt het Hof van Justitie EU of het materiële mededingingsrechtelijke vermoeden van beslissende invloed van een moeder- op een dochtervennootschap doorwerkt in de procedurele bevoegdheidstoets van art. 8 lid 1 Brussel I-bis voor vorderingen tegen die dochter.

De Hoge Raad vernietigt het oordeel van het hof over het toepasselijk recht. Voor het 'gewoonlijk werkland' is de plaats waar de werknemer instructies ontvangt beslissend, niet waar ze worden gegeven. De plaats van belasting- en premieafdracht is een zelfstandig, zwaarwegend criterium voor de 'nauwere band'-toets.

Een hof mag het Weens Koopverdrag niet ambtshalve toepassen als partijen in hoger beroep niet klagen over de keuze van de rechtbank voor uitsluitend Nederlands recht. Daarnaast is dwaling (art. 6:228 BW) niet beperkt tot eigenschappen van de zaak, maar kan ook zien op de (on)mogelijkheid van de wederpartij om tijdig te leveren.

De verjaringstermijn voor de teruggave van een cultuurgoed onder art. 3:310a BW (oud) start zodra de staat bekend wordt met de locatie en bezitter. De Hoge Raad oordeelt dat 'de staat' niet beperkt is tot de centrale autoriteit; kennis bij andere staatsorganen telt ook mee.

Voor de bepaling van de internationaal bevoegde rechter onder Brussel I-bis, is de ‘plaats van waaruit’ een werknemer werkt een feitelijke beoordeling van alle omstandigheden. Bij een piloot is de luchthaven van vertrek en terugkeer van ‘tours’ en waar instructies worden ontvangen, doorslaggevend voor de bevoegdheid.

Voor de toepassing van de Detacheringsrichtlijn op internationale chauffeurs is een 'voldoende nauwe band' met het werkland vereist, niet dat de werkzaamheden er 'overwegend' plaatsvinden. Cabotage binnen een lidstaat valt in beginsel altijd onder de richtlijn, ongeacht de duur.

De inschrijvingsplicht voor een rechtsmiddel (art. 3:301 lid 2 BW) geldt alleen als een uitspraak daadwerkelijk in de plaats van een leveringsakte kan treden. De omvang van het gezag van gewijsde van een erkend buitenlands vonnis wordt bepaald door het recht van herkomst.

De Hoge Raad onthoudt zich van het beantwoorden van prejudiciële vragen over de erkenning van ouderschap na internationaal draagmoederschap. Aangezien er wetgeving in voorbereiding is, zou beantwoording de rechtsvormende taak van de Hoge Raad te buiten gaan. De feitenrechter krijgt een voorlopige handreiking.

Voor het bepalen van de ‘gewone verblijfplaats’ van een kind onder Brussel II-bis moet de rechter alle feitelijke omstandigheden toetsen die duiden op integratie in een sociale en familiale omgeving. De bedoeling van de ouders is relevant, maar niet doorslaggevend voor de vaststelling van rechtsmacht.

Het overgangsrecht van de Wet modernisering arbitragerecht (art. IV) is een uitputtende regeling die ook van toepassing is op buitenlandse arbitrages. Bepalend is de startdatum van de arbitrage, niet de datum van de gerechtelijke procedure voor erkenning en tenuitvoerlegging in Nederland.

Bepalingen in naar vreemd recht gesloten huwelijkse voorwaarden kunnen buiten toepassing worden gelaten als de toepassing ervan kennelijk onverenigbaar is met de Nederlandse openbare orde. Dit treft alleen de strijdige bepalingen, niet de gehele overeenkomst, en vereist een beoordeling van de concrete omstandigheden.

Indien een buitenlands vonnis wegens strijd met de openbare orde niet wordt erkend, treft dit de beslissing als geheel. De Nederlandse rechter moet het geschil dan op grond van art. 431 lid 2 Rv volledig opnieuw behandelen, niet slechts het gebrekkige deel.

De Hoge Raad benadrukt de ambtshalve plicht van de rechter om internationale bevoegdheid te toetsen, inclusief samenhang tussen vorderingen (art. 103 RvC). Het hof had de bevoegdheid niet mogen afwijzen zonder alle stellingen en bevoegdheidsgronden kenbaar in zijn oordeel te betrekken.

Bij de toepassing van een buitenlandse voorrangsregel (art. 7 lid 1 EVO) moet de rechter een kenbare afweging maken tussen de belangen gediend met die regel en de belangen van het toepasselijke recht, en de gevolgen van (niet-)toepassing meewegen.

De rechter van de plaats van het scheepsbeslag (het beslagforum) heeft op grond van art. 5 Beslagverdrag exclusieve rechtsmacht over de opheffing en de vervangende zekerheid. Een rechter in een andere verdragsstaat mag deze bevoegdheid niet doorkruisen met een bevel tot medewerking.

Een Peeters/Gatzen-vordering valt onder de Brussel I-Verordening. De bevoegde rechter wordt bepaald aan de hand van de plaats van de onrechtmatige daad. De 'Erfolgsort' (plaats van schade) is waar de initiële schade intreedt (verdwijning van vermogen), niet waar de gevolgschade wordt gevoeld.

Bij de vraag of een arbeidsovereenkomst een kennelijk nauwere band heeft met een ander land (art. 8 lid 4 Rome I), moet de rechter alle factoren meewegen. Met name factoren als belasting, sociale zekerheid en salarisvaststelling moeten kenbaar in de beoordeling worden betrokken.

Artikel 11 LLMC creëert zelf geen rechtsmacht, maar stelt de voorwaarde dat er een rechtsgeding aanhangig is. Rechtsmacht voor een verzoek tot fondsvorming moet berusten op een externe grondslag, zoals de Verordening Brussel I-bis of het commune bevoegdheidsrecht.

Een verbod op een landelijke (informele) vereniging (art. 2:20 BW) strekt zich niet automatisch uit tot de lokale afdelingen (chapters), als die chapters zelfstandig als (informele) vereniging met rechtspersoonlijkheid kwalificeren. Voor elke rechtspersoon is een afzonderlijke verbodsprocedure en beoordeling vereist.

Een naar destijds geldend recht nietige buitenlandse erkenning leidt niet tot verkrijging van het Nederlanderschap. Dit verandert niet door een mogelijke strijd met art. 8 EVRM. Wel kunnen bezit van staat, bekrachtiging of een latere wettiging alsnog tot het Nederlanderschap leiden.

De Hoge Raad stelt prejudiciële vragen aan het Hof van Justitie EU over de bevoegdheid van de Nederlandse rechter in een collectieve actie. De kernvraag is of het intreden van zuiver financiële schade op een Nederlandse beleggingsrekening volstaat om Nederland als 'Erfolgsort' aan te merken.

Een Spaanse 'tutela' wordt gelijkgesteld aan Nederlandse curatele. De tutor heeft rechterlijke machtiging nodig om te procederen. Een hof is niet verplicht de tutor in de gelegenheid te stellen een dergelijke machtiging met terugwerkende kracht te verkrijgen voor een door de curandus zelf ingesteld hoger beroep.

De uitsluiting van cassatieberoep bij kinderontvoering (art. 13 lid 8 Uwik) geldt niet voor een bevoegdheidsbeslissing. In zaken van kinderontvoering naar een niet-verdragsland wordt de rechtsmacht van de Nederlandse rechter bepaald aan de hand van art. 3 Rv, waarbij de eerdere gewone verblijfplaats van het kind een belangrijke aanknopingsfactor is.

De Hoge Raad stelt prejudiciële vragen aan het Hof van Justitie van de EU over de internationale bevoegdheid van de Nederlandse rechter in een collectieve actie. De kernvraag is of de locatie van een beleggingsrekening als 'Erfolgsort' geldt bij zuiver financiële schade.

Een beroep op immuniteit van jurisdictie impliceert niet automatisch een betwisting van de rechtsmacht op andere gronden. Om stilzwijgende aanvaarding van rechtsmacht te voorkomen, moet een gedaagde elke grond voor onbevoegdheid expliciet en tijdig aanvoeren.

De rechter moet ambtshalve zijn internationale rechtsmacht toetsen op basis van alle beschikbare gegevens. Als andere gronden falen, moet hij ook onderzoeken of rechtsmacht kan worden aangenomen op basis van het forum arresti (art. 10 jo. 767 Rv) wegens een gelegd conservatoir beslag.

De Hoge Raad oordeelt dat commune regels voor internationale rechtsmacht, zoals art. 7 lid 1 Rv, moeten worden uitgelegd conform de rechtspraak van het HvJEU. Dit betekent dat de rechter alle beschikbare gegevens mag toetsen en dat de rechtsmacht over een medegedaagde een ankergedaagde vereist.

Een buitenlands faillissementsvonnis wordt niet erkend als het, of de daaraan voorafgaande procedures, in strijd is met fundamentele Nederlandse rechtsbeginselen. Het kennelijke oogmerk om via onrechtmatige procedures een faillissement uit te lokken, kan leiden tot niet-erkenning op grond van de openbare orde.

De Hoge Raad stelt prejudiciële vragen aan het Hof van Justitie van de EU over de uitleg van Verordening Brussel I-bis. Kernvraag is of een vordering tot opheffing van conservatoir beslag, gebaseerd op de immuniteit van executie van een internationale organisatie (SHAPE), een 'burgerlijke of handelszaak' is en onder welke bevoegdheidsregel deze valt.

De erkenning van een buitenlandse rechtshandeling wordt getoetst aan de actuele openbare orde (ex nunc), maar de verkrijging van het Nederlanderschap als gevolg daarvan wordt beoordeeld naar het recht dat gold op het moment van die rechtshandeling (ex tunc) vanwege de rechtszekerheid.

De Hoge Raad stelt prejudiciële vragen aan het HvJEU over de toepassing van de Detacheringsrichtlijn op internationaal wegvervoer. Kernvragen zijn de uitleg van 'op het grondgebied' voor mobiele werknemers en de betekenis van een 'algemeen verbindend verklaarde' cao.

Voor het bepalen van het toepasselijk recht op een internationale arbeidsovereenkomst moet de rechter alle relevante gezichtspunten uit de HvJEU-arresten Koelzsch en Schlecker betrekken bij het vaststellen van het 'gewoonlijk werkland' en de 'kennelijk nauwere band', ook de door de werknemer aangevoerde omstandigheden.

Een arbitraal vonnis ('Final Award') kan niet in Nederland worden tenuitvoergelegd als een latere herzieningsuitspraak ('Resolution') door andere arbiters, in overeenstemming met de arbitrageovereenkomst en het toepasselijke recht, de rechtskracht aan dat vonnis heeft ontnomen. Dit valt onder de weigeringsgrond van art. V lid 1(e) Verdrag van New York.

Voor het tijdig instellen van de eis in de hoofdzaak (art. 700 lid 3 Rv) na conservatoir beslag, is het moment van aanhangigheid volgens het buitenlandse recht beslissend. Het ex parte-karakter van de eerste proceshandeling staat hieraan niet in de weg.

De Hoge Raad aanvaardt anticiperende toepassing van het niet-geratificeerde Haags Volwassenenbeschermingsverdrag 2000. Een Spaanse 'tutela' wordt erkend en de vraag of voor het voeren van een procedure in Nederland rechterlijke machtiging nodig is, wordt beantwoord naar Nederlands recht (lex fori executionis).