insolventierecht

Bij een samenhangend geheel van rechtshandelingen (een "samenstel") moet de wetenschap van benadeling in de zin van art. 42 Fw worden beoordeeld naar het geheel. Het is niet vereist dat deze wetenschap bij elke afzonderlijke rechtshandeling van het samenstel aanwezig was.

Tegenstrijdige verklaringen van een schuldenaar in een civiele procedure en een WSNP-verzoek zijn relevant voor de goeder trouw-toets. Het ontbreken van goede trouw is niet beperkt tot opzettelijke onwaarheden of misbruik van recht, maar is een bredere gedragsmaatstaf.

De Hoge Raad legt art. 349a Fw ruim uit: het Wsnp-traject kan eerder starten. Niet alleen aflossingen, maar ook sparen, betalingen onder beslag en zelfs een 'nulaanbod' gelden als 'eerste aflossing', mits de schuldenaar zich in het voortraject voldoende heeft ingespannen.

De Hoge Raad bevestigt dat het indienen van een verzoek tot toepassing van de schuldsaneringsregeling (Wsnp) niet tot de taak van de beschermingsbewindvoerder behoort. De wetswijziging van 2014, die de bewindvoerder een ruimere taakopvatting gaf, heeft hierin geen verandering gebracht.

De WHOA biedt geen grondslag om een financier via een dwangakkoord te verplichten nieuw krediet te verstrekken of een toegezegde kredietruimte beschikbaar te stellen onder gewijzigde voorwaarden. Het wijzigen van bestaande rechten van schuldeisers (art. 370 Fw) omvat niet het opleggen van dergelijke nieuwe verplichtingen.

Bij verlenging van de schuldsaneringstermijn moet de rechter een gemotiveerd evenwicht bewaren tussen de belangen van de schuldenaar en schuldeisers. Een voorwaarde die verder gaat dan herstel van de tekortkoming, zoals een doorlopende afdrachtverplichting, vereist een expliciete en kenbare belangenafweging.

De Hoge Raad objectiveert de goedetrouw-norm van art. 54/235 Fw: het gaat om weten of behoren te weten. Daarnaast wordt de verrekeningspositie uit Mulder q.q./CL verruimd tot betalingen op de rekening van een andere schuldenaar dan de pandgever, mits het pandrecht ook diens schuld verzekert.

Een hof mag niet beslissen op een hoger beroep dat ambtshalve is doorgehaald en niet opnieuw aanhangig is gemaakt. Een vordering tegen de echtgenoot van een failliet (gehuwd in gemeenschap van goederen) valt onder de schorsingsregeling van art. 29 Fw.

Een door een curator ingestelde vordering tot schadevergoeding ten behoeve van de vennootschap kan door de rechter worden uitgelegd als een Peeters/Gatzen-vordering ten behoeve van de gezamenlijke schuldeisers, indien uit de feitelijke grondslag onmiskenbaar volgt dat de curator het gezamenlijke crediteursbelang behartigt.

De Hoge Raad bekrachtigt de schadeloosstelling voor onteigende SNS-effecten. De waardebepaling, gebaseerd op een objectief toekomstperspectief (langjarige run-off) en een specifieke uitleg van achterstellingsclausules, wordt door de Hoge Raad niet als onjuist of onbegrijpelijk beschouwd, waarmee de feitelijke beoordelingsruimte van de Ondernemingskamer wordt gerespecteerd.

Een derde die via een Peeters/Gatzen-vordering wordt aangesproken, mag de materiële juistheid van een belastingaanslag betwisten, ook al heeft deze formele rechtskracht. Het niet grondig onderzoeken van de administratie door de curator kan 'toedoen' opleveren voor een vordering tot herroeping.

Vorderingen van een bedrijfstakpensioenfonds voor achterstallige pensioenpremies vallen niet onder de WHOA. De Hoge Raad oordeelt dat zo'n vordering correspondeert met een recht van de werknemer (art. 369 lid 4 Fw) en dus niet in een onderhands akkoord kan worden betrokken.

Een na faillissement gedane betaling vanaf een bankrekening met een debetsaldo kan door de curator niet als onverschuldigd worden teruggevorderd. Een dergelijke betaling leidt niet tot een vermindering van het boedelactief of een vermeerdering van het boedelpassief en is dus geen schending van het fixatiebeginsel.

Contractuele vertragingsrente over een boedelschuld, zoals huur na faillissement, is eveneens een boedelschuld. Een gebrek aan geldmiddelen in de boedel levert geen overmacht op voor de curator, waardoor verzuim kan intreden en de contractueel bedongen rente verschuldigd is als boedelschuld.

Een beroep op verrekening op grond van redelijkheid en billijkheid slaagt niet als niet is voldaan aan de wettelijke vereisten. De processtrategie van een curator om vorderingen van meerdere failliete vennootschappen gezamenlijk te vorderen, leidt niet automatisch tot een integrale verrekeningsbevoegdheid voor de schuldenaar.

Het fixatiebeginsel uit de Faillissementswet (art. 128 Fw), dat de rente op vorderingen stopt per faillietverklaring, is niet van overeenkomstige toepassing bij de vereffening van een nalatenschap. Rente over schulden van de nalatenschap loopt door en moet op de uitdelingslijst worden opgenomen.

Financiële en organisatorische verwevenheid tussen een moeder- en dochtermaatschappij is op zichzelf onvoldoende om een gezagsverhouding, en dus een arbeidsovereenkomst, aan te nemen tussen de moedermaatschappij en de werknemers van de dochter. De concrete uitoefening van werkgeversgezag is doorslaggevend.

Voor het ontzenuwen van het bewijsvermoeden in art. 2:248 lid 2 BW mogen bestuurders aannemelijk maken dat andere feiten of omstandigheden het faillissement veroorzaakten. De Hoge Raad oordeelt dat ook handelingen van een medebestuurder zo'n ‘andere oorzaak’ kunnen zijn, zelfs als die handelingen zelf geen kennelijk onbehoorlijk bestuur vormen.

Schulden die voortvloeien uit bestuursrechtelijke handhaving (dwangsom, bestuursdwang) van milieuverplichtingen, opgelegd aan een curator, kwalificeren als boedelschulden. De curator heeft een eigen, zelfstandige verplichting tot naleving van milieuwetgeving voor tot de boedel behorende zaken.

Een faillissement na beëindiging van de schuldsaneringsregeling (art. 350 lid 5 Fw) treedt niet van rechtswege in. Vanwege de ingrijpende gevolgen is hiervoor altijd een rechterlijke uitspraak vereist die het faillissement expliciet vaststelt en uitspreekt.

Een gehomologeerd faillissementsakkoord is op grond van artikel 157 Fw verbindend voor de Staat met een ontnemingsvordering, ook als de Staat deze vordering niet heeft ingediend. De resterende vordering wordt een niet-afdwingbare natuurlijke verbintenis.

De curator heeft een zorg- en informatieplicht jegens de gefailleerde. Wanneer de gefailleerde, in reactie op een afkoopvoornemen, voorstelt een levensverzekering over te dragen, moet de curator zich ervan vergewissen dat de gefailleerde zijn rechten kent, met name de bescherming tegen onredelijke benadeling bij afkoop.

Artikel 29 Faillissementswet schorst ook een geding in hoger beroep dat is ingesteld ná de faillietverklaring, indien de uitspraak in eerste aanleg dateert van vóór het faillissement. De Hoge Raad legt de bepaling op grond van haar ratio ruimer uit dan de letterlijke tekst.

Indien een schuldeiser in een wederkerige overeenkomst kiest voor vervangende schadevergoeding, verandert zijn eigen tegenprestatie niet. De contractuele voorwaarden voor het ontstaan van die tegenprestatie blijven gelden en worden gekoppeld aan de nakoming van de nieuwe verbintenis tot schadevergoeding.

De Hoge Raad oordeelt dat een onjuiste interpretatie van een arbitraal vonnis leidde tot de verkeerde conclusie dat een faillissementsboedel ongerechtvaardigd was verrijkt. De verrekening van vorderingen, waarbij een uitgewonnen bankgarantie werd meegenomen, leidt niet tot een boedelschuld voor de derde-garantsteller.

Een curator handelt onrechtmatig als hij misbruik maakt van zijn bevoegdheid onder art. 58 Fw door onredelijke voorwaarden te stellen die executie door de pandhouder feitelijk onmogelijk maken. De rechter moet ambtshalve toetsen of de feiten een vordering kunnen dragen, ook als er geen verweer is.

De Hoge Raad oordeelt dat er een ongeschreven verlengingsgrond voor verjaring bestaat voor vorderingen op een rechtspersoon die na faillissement is opgehouden te bestaan. Dit past in het stelsel van de wet en voorkomt dat een vordering verjaart terwijl de schuldenaar niet bestaat.

Een faillissement kan worden opgeheven bij gebrek aan baten, ook als een mogelijke vordering wegens bestuurdersaansprakelijkheid bestaat. De schuldeiser moet aannemelijk maken dat er voldoende verhaalsmogelijkheden zijn. De Garantstellingsregeling is geen automatisme als de curator de kans op verhaal te laag inschat.

De Hoge Raad stelt prejudiciële vragen aan het Hof van Justitie EU. Kernvraag is of een Nederlandse pre-pack, gericht op liquidatie met maximale opbrengst en behoud van werkgelegenheid, onder de faillissementsuitzondering van Richtlijn 2001/23/EG valt, waardoor werknemersbescherming bij overgang van onderneming niet geldt.

Zodra een faillissementsboedel voldoende baten bevat om alle geverifieerde schuldeisers en boedelkosten te voldoen, eindigt het faillissement van rechtswege. De curator is niet bevoegd de vereffening voort te zetten voor niet-geverifieerde schuldeisers of aandeelhouders.

De Hoge Raad vraagt het Hof van Justitie EU of een Nederlandse pre-pack, die een doorstart voorbereidt na een onafwendbaar faillissement, valt onder de uitzondering op werknemersbescherming bij overgang van onderneming, specifiek of deze gericht is op liquidatie en onder adequaat overheidstoezicht staat.

De beschermingsbewindvoerder vertegenwoordigt de saniet exclusief in procedures over de boedelbijdrage; de saniet zelf is niet-ontvankelijk. Een te laat ingesteld hoger beroep is slechts verschoonbaar als de appellant niet tijdig van de beslissing wist door een niet toerekenbaar verzuim.

Een vordering tot rectificatie wegens aantasting van eer en goede naam is hoogstpersoonlijk en kan niet door een curator worden overgenomen. Als de gefailleerde echter niet tijdig in beroep gaat tegen de rechterlijke beslissing die deze overname (onbevoegd) toestaat, verliest de gefailleerde de bevoegdheid om zelf hoger beroep in te stellen.

Een rechter die besluit een schuldsaneringsregeling niet te beëindigen ondanks ernstige, toerekenbare tekortkomingen van de schuldenaar, moet die beslissing zwaar en begrijpelijk motiveren. De rechter moet specifiek uitleggen waarom de verwachting gerechtvaardigd is dat de regeling alsnog succesvol zal zijn.

Een assurantieportefeuille, als samenstel van overeenkomsten en goodwill, kwalificeert niet als een 'goed' in de zin van art. 3:1 BW. Het is geen individueel vermogensrecht en kan daarom als geheel niet goederenrechtelijk worden overgedragen of verpand, ondanks de economische waarde ervan.

Een hof dat ten onrechte oordeelt dat een procedure is geschorst wegens faillissement, schendt het beginsel van hoor en wederhoor als het later grieven behandelt zonder de wederpartij, die door de schorsing geen verweer voerde, alsnog die gelegenheid te bieden.

De persoonlijke aansprakelijkheid van een 'beoogd curator' (stille bewindvoerder) in een pre-pack moet worden beoordeeld aan de hand van de Maclou-norm. Deze norm, die geldt voor faillissementscuratoren, is dus ook van toepassing op de handelingen die voorafgaand aan het faillissement zijn verricht.

De Hoge Raad oordeelt dat voor de persoonlijke aansprakelijkheid van een beoogd curator ('stille bewindvoerder') in een pre-packprocedure, dezelfde maatstaf geldt als voor een faillissementscurator: de Maclou-norm. Handelingen verricht tijdens de pre-pack tellen mee bij de beoordeling van latere aansprakelijkheid als curator.

Een pandhouder mag de huur uit een bodemverhuurconstructie in faillissement verrekenen met zijn vordering. De uitzondering op verrekening uit het arrest Tiethoff q.q./NMB is niet van toepassing, omdat deze constructie specifiek en kortdurend is, gericht op het uitoefenen van het pandrecht.

De burgerlijke rechter is gebonden aan het oordeel van de bestuursrechter over de rechtmatigheid van een besluit. Deze binding strekt zich echter niet uit tot de inhoudelijke overwegingen die aan dat oordeel ten grondslag liggen, met name bij de beoordeling van causaliteit.

Een arbeidsovereenkomst met een VOF geldt als een overeenkomst met de gezamenlijke vennoten. Hierdoor zijn vorderingen van werknemers (en UWV) niet alleen preferent op het VOF-vermogen, maar ook op het privévermogen van elke vennoot in diens faillissement of schuldsanering.

Een buitenlands faillissementsvonnis wordt niet erkend als het, of de daaraan voorafgaande procedures, in strijd is met fundamentele Nederlandse rechtsbeginselen. Het kennelijke oogmerk om via onrechtmatige procedures een faillissement uit te lokken, kan leiden tot niet-erkenning op grond van de openbare orde.

Een bank mag zich niet verhalen op een pandrecht op de bankvordering van een klant voor bedragen die na het peilmoment van art. 54 Fw zijn bijgeschreven. Dit zou een ongeoorloofde doorkruising zijn van het in art. 54 Fw neergelegde verrekeningsverbod en het beginsel van paritas creditorum.

Een curator die een voortdurende verplichting tot nalaten uit een huurovereenkomst (zoals een onderhuurverbod) 'actief' schendt, creëert een boedelschuld. Deze verplichting is een bindende 'regel', waardoor de curator geen beleidsvrijheid heeft en bij overtreding persoonlijk aansprakelijk kan zijn.

Steunvorderingen die pas na en onder voorwaarde van vernietiging van het faillissement worden voldaan, bestaan nog ten tijde van de rechterlijke beslissing. Aan het pluraliteitsvereiste is dan voldaan. Daarnaast moet de rechter nog zelfstandig de toestand van ophouden te betalen beoordelen.

De wettelijke taak van een curator omvat niet het verzekeren dat een schuldenaar zijn betalingsbeloften nakomt die leidden tot vernietiging van het faillissement. Aansprakelijkheid kan enkel ontstaan uit specifieke toezeggingen, niet uit een algemene zorgplicht na vernietiging.

Vorderingen die tijdens faillissement ontstaan uit een reeds bestaande rechtsverhouding zijn verifieerbaar, mits zij al besloten lagen in de rechtspositie van de schuldeiser bij faillietverklaring en geen inbreuk vormen op het fixatiebeginsel door de aanspraken van de schuldeiser uit te breiden.

Een Wsnp-bewindvoerder voldoet niet aan de plicht tot 'nauwgezet monitoren' door een taak slechts te delegeren. Gezien de kwetsbaarheid van de schuldenaar moet de bewindvoerder actief handelen, ook bij een tegenwerkende houding, om de toerekenbaarheid van tekortkomingen te kunnen beoordelen.

Een omzetbelastingschuld die ontstaat door een executoriale verkoop door een pandhouder na faillissement is geen boedelschuld. Ook medewerking van de curator aan de verkoop leidt niet tot een boedelschuld, omdat de schuld niet voortvloeit uit een rechtshandeling van de curator.

Tegen beslissingen van de rechter-commissaris in surseance staat geen hoger beroep open (art. 282 Fw). Een beroep op een doorbrekingsgrond moet, vanwege het spoedeisende karakter, binnen acht dagen na de uitspraak worden ingesteld, ongeacht of het hoger beroep of cassatie betreft.