Insolventierecht

Bij verlenging van de schuldsaneringstermijn moet de rechter een gemotiveerd evenwicht bewaren tussen de belangen van de schuldenaar en schuldeisers. Een voorwaarde die verder gaat dan herstel van de tekortkoming, zoals een doorlopende afdrachtverplichting, vereist een expliciete en kenbare belangenafweging.

De Hoge Raad objectiveert de goedetrouw-norm van art. 54/235 Fw: het gaat om weten of behoren te weten. Daarnaast wordt de verrekeningspositie uit Mulder q.q./CL verruimd tot betalingen op de rekening van een andere schuldenaar dan de pandgever, mits het pandrecht ook diens schuld verzekert.

Een hof mag niet beslissen op een hoger beroep dat ambtshalve is doorgehaald en niet opnieuw aanhangig is gemaakt. Een vordering tegen de echtgenoot van een failliet (gehuwd in gemeenschap van goederen) valt onder de schorsingsregeling van art. 29 Fw.

De Hoge Raad bekrachtigt de schadeloosstelling voor onteigende SNS-effecten. De waardebepaling, gebaseerd op een objectief toekomstperspectief (langjarige run-off) en een specifieke uitleg van achterstellingsclausules, wordt door de Hoge Raad niet als onjuist of onbegrijpelijk beschouwd, waarmee de feitelijke beoordelingsruimte van de Ondernemingskamer wordt gerespecteerd.

Een derde die via een Peeters/Gatzen-vordering wordt aangesproken, mag de materiële juistheid van een belastingaanslag betwisten, ook al heeft deze formele rechtskracht. Het niet grondig onderzoeken van de administratie door de curator kan 'toedoen' opleveren voor een vordering tot herroeping.

Vorderingen van een bedrijfstakpensioenfonds voor achterstallige pensioenpremies vallen niet onder de WHOA. De Hoge Raad oordeelt dat zo'n vordering correspondeert met een recht van de werknemer (art. 369 lid 4 Fw) en dus niet in een onderhands akkoord kan worden betrokken.

Een na faillissement gedane betaling vanaf een bankrekening met een debetsaldo kan door de curator niet als onverschuldigd worden teruggevorderd. Een dergelijke betaling leidt niet tot een vermindering van het boedelactief of een vermeerdering van het boedelpassief en is dus geen schending van het fixatiebeginsel.

Contractuele vertragingsrente over een boedelschuld, zoals huur na faillissement, is eveneens een boedelschuld. Een gebrek aan geldmiddelen in de boedel levert geen overmacht op voor de curator, waardoor verzuim kan intreden en de contractueel bedongen rente verschuldigd is als boedelschuld.

Het fixatiebeginsel uit de Faillissementswet (art. 128 Fw), dat de rente op vorderingen stopt per faillietverklaring, is niet van overeenkomstige toepassing bij de vereffening van een nalatenschap. Rente over schulden van de nalatenschap loopt door en moet op de uitdelingslijst worden opgenomen.

Financiële en organisatorische verwevenheid tussen een moeder- en dochtermaatschappij is op zichzelf onvoldoende om een gezagsverhouding, en dus een arbeidsovereenkomst, aan te nemen tussen de moedermaatschappij en de werknemers van de dochter. De concrete uitoefening van werkgeversgezag is doorslaggevend.

Voor het ontzenuwen van het bewijsvermoeden in art. 2:248 lid 2 BW mogen bestuurders aannemelijk maken dat andere feiten of omstandigheden het faillissement veroorzaakten. De Hoge Raad oordeelt dat ook handelingen van een medebestuurder zo'n ‘andere oorzaak’ kunnen zijn, zelfs als die handelingen zelf geen kennelijk onbehoorlijk bestuur vormen.

Schulden die voortvloeien uit bestuursrechtelijke handhaving (dwangsom, bestuursdwang) van milieuverplichtingen, opgelegd aan een curator, kwalificeren als boedelschulden. De curator heeft een eigen, zelfstandige verplichting tot naleving van milieuwetgeving voor tot de boedel behorende zaken.

Een faillissement na beëindiging van de schuldsaneringsregeling (art. 350 lid 5 Fw) treedt niet van rechtswege in. Vanwege de ingrijpende gevolgen is hiervoor altijd een rechterlijke uitspraak vereist die het faillissement expliciet vaststelt en uitspreekt.

Een gehomologeerd faillissementsakkoord is op grond van artikel 157 Fw verbindend voor de Staat met een ontnemingsvordering, ook als de Staat deze vordering niet heeft ingediend. De resterende vordering wordt een niet-afdwingbare natuurlijke verbintenis.

Artikel 29 Faillissementswet schorst ook een geding in hoger beroep dat is ingesteld ná de faillietverklaring, indien de uitspraak in eerste aanleg dateert van vóór het faillissement. De Hoge Raad legt de bepaling op grond van haar ratio ruimer uit dan de letterlijke tekst.

Indien een schuldeiser in een wederkerige overeenkomst kiest voor vervangende schadevergoeding, verandert zijn eigen tegenprestatie niet. De contractuele voorwaarden voor het ontstaan van die tegenprestatie blijven gelden en worden gekoppeld aan de nakoming van de nieuwe verbintenis tot schadevergoeding.

De Hoge Raad oordeelt dat een onjuiste interpretatie van een arbitraal vonnis leidde tot de verkeerde conclusie dat een faillissementsboedel ongerechtvaardigd was verrijkt. De verrekening van vorderingen, waarbij een uitgewonnen bankgarantie werd meegenomen, leidt niet tot een boedelschuld voor de derde-garantsteller.

Een curator handelt onrechtmatig als hij misbruik maakt van zijn bevoegdheid onder art. 58 Fw door onredelijke voorwaarden te stellen die executie door de pandhouder feitelijk onmogelijk maken. De rechter moet ambtshalve toetsen of de feiten een vordering kunnen dragen, ook als er geen verweer is.

De Hoge Raad oordeelt dat er een ongeschreven verlengingsgrond voor verjaring bestaat voor vorderingen op een rechtspersoon die na faillissement is opgehouden te bestaan. Dit past in het stelsel van de wet en voorkomt dat een vordering verjaart terwijl de schuldenaar niet bestaat.

Een faillissement kan worden opgeheven bij gebrek aan baten, ook als een mogelijke vordering wegens bestuurdersaansprakelijkheid bestaat. De schuldeiser moet aannemelijk maken dat er voldoende verhaalsmogelijkheden zijn. De Garantstellingsregeling is geen automatisme als de curator de kans op verhaal te laag inschat.

De Hoge Raad stelt prejudiciële vragen aan het Hof van Justitie EU. Kernvraag is of een Nederlandse pre-pack, gericht op liquidatie met maximale opbrengst en behoud van werkgelegenheid, onder de faillissementsuitzondering van Richtlijn 2001/23/EG valt, waardoor werknemersbescherming bij overgang van onderneming niet geldt.

Zodra een faillissementsboedel voldoende baten bevat om alle geverifieerde schuldeisers en boedelkosten te voldoen, eindigt het faillissement van rechtswege. De curator is niet bevoegd de vereffening voort te zetten voor niet-geverifieerde schuldeisers of aandeelhouders.

De beschermingsbewindvoerder vertegenwoordigt de saniet exclusief in procedures over de boedelbijdrage; de saniet zelf is niet-ontvankelijk. Een te laat ingesteld hoger beroep is slechts verschoonbaar als de appellant niet tijdig van de beslissing wist door een niet toerekenbaar verzuim.

De Hoge Raad vraagt het Hof van Justitie EU of een Nederlandse pre-pack, die een doorstart voorbereidt na een onafwendbaar faillissement, valt onder de uitzondering op werknemersbescherming bij overgang van onderneming, specifiek of deze gericht is op liquidatie en onder adequaat overheidstoezicht staat.

Een vordering tot rectificatie wegens aantasting van eer en goede naam is hoogstpersoonlijk en kan niet door een curator worden overgenomen. Als de gefailleerde echter niet tijdig in beroep gaat tegen de rechterlijke beslissing die deze overname (onbevoegd) toestaat, verliest de gefailleerde de bevoegdheid om zelf hoger beroep in te stellen.

Een rechter die besluit een schuldsaneringsregeling niet te beëindigen ondanks ernstige, toerekenbare tekortkomingen van de schuldenaar, moet die beslissing zwaar en begrijpelijk motiveren. De rechter moet specifiek uitleggen waarom de verwachting gerechtvaardigd is dat de regeling alsnog succesvol zal zijn.

Een hof dat ten onrechte oordeelt dat een procedure is geschorst wegens faillissement, schendt het beginsel van hoor en wederhoor als het later grieven behandelt zonder de wederpartij, die door de schorsing geen verweer voerde, alsnog die gelegenheid te bieden.

Een assurantieportefeuille, als samenstel van overeenkomsten en goodwill, kwalificeert niet als een 'goed' in de zin van art. 3:1 BW. Het is geen individueel vermogensrecht en kan daarom als geheel niet goederenrechtelijk worden overgedragen of verpand, ondanks de economische waarde ervan.

De persoonlijke aansprakelijkheid van een 'beoogd curator' (stille bewindvoerder) in een pre-pack moet worden beoordeeld aan de hand van de Maclou-norm. Deze norm, die geldt voor faillissementscuratoren, is dus ook van toepassing op de handelingen die voorafgaand aan het faillissement zijn verricht.

De Hoge Raad oordeelt dat voor de persoonlijke aansprakelijkheid van een beoogd curator ('stille bewindvoerder') in een pre-packprocedure, dezelfde maatstaf geldt als voor een faillissementscurator: de Maclou-norm. Handelingen verricht tijdens de pre-pack tellen mee bij de beoordeling van latere aansprakelijkheid als curator.

Een pandhouder mag de huur uit een bodemverhuurconstructie in faillissement verrekenen met zijn vordering. De uitzondering op verrekening uit het arrest Tiethoff q.q./NMB is niet van toepassing, omdat deze constructie specifiek en kortdurend is, gericht op het uitoefenen van het pandrecht.

De burgerlijke rechter is gebonden aan het oordeel van de bestuursrechter over de rechtmatigheid van een besluit. Deze binding strekt zich echter niet uit tot de inhoudelijke overwegingen die aan dat oordeel ten grondslag liggen, met name bij de beoordeling van causaliteit.

Een arbeidsovereenkomst met een VOF geldt als een overeenkomst met de gezamenlijke vennoten. Hierdoor zijn vorderingen van werknemers (en UWV) niet alleen preferent op het VOF-vermogen, maar ook op het privévermogen van elke vennoot in diens faillissement of schuldsanering.

Een buitenlands faillissementsvonnis wordt niet erkend als het, of de daaraan voorafgaande procedures, in strijd is met fundamentele Nederlandse rechtsbeginselen. Het kennelijke oogmerk om via onrechtmatige procedures een faillissement uit te lokken, kan leiden tot niet-erkenning op grond van de openbare orde.

Een bank mag zich niet verhalen op een pandrecht op de bankvordering van een klant voor bedragen die na het peilmoment van art. 54 Fw zijn bijgeschreven. Dit zou een ongeoorloofde doorkruising zijn van het in art. 54 Fw neergelegde verrekeningsverbod en het beginsel van paritas creditorum.

Een curator die een voortdurende verplichting tot nalaten uit een huurovereenkomst (zoals een onderhuurverbod) 'actief' schendt, creëert een boedelschuld. Deze verplichting is een bindende 'regel', waardoor de curator geen beleidsvrijheid heeft en bij overtreding persoonlijk aansprakelijk kan zijn.

Steunvorderingen die pas na en onder voorwaarde van vernietiging van het faillissement worden voldaan, bestaan nog ten tijde van de rechterlijke beslissing. Aan het pluraliteitsvereiste is dan voldaan. Daarnaast moet de rechter nog zelfstandig de toestand van ophouden te betalen beoordelen.

De wettelijke taak van een curator omvat niet het verzekeren dat een schuldenaar zijn betalingsbeloften nakomt die leidden tot vernietiging van het faillissement. Aansprakelijkheid kan enkel ontstaan uit specifieke toezeggingen, niet uit een algemene zorgplicht na vernietiging.

Vorderingen die tijdens faillissement ontstaan uit een reeds bestaande rechtsverhouding zijn verifieerbaar, mits zij al besloten lagen in de rechtspositie van de schuldeiser bij faillietverklaring en geen inbreuk vormen op het fixatiebeginsel door de aanspraken van de schuldeiser uit te breiden.

Een Wsnp-bewindvoerder voldoet niet aan de plicht tot 'nauwgezet monitoren' door een taak slechts te delegeren. Gezien de kwetsbaarheid van de schuldenaar moet de bewindvoerder actief handelen, ook bij een tegenwerkende houding, om de toerekenbaarheid van tekortkomingen te kunnen beoordelen.

Een omzetbelastingschuld die ontstaat door een executoriale verkoop door een pandhouder na faillissement is geen boedelschuld. Ook medewerking van de curator aan de verkoop leidt niet tot een boedelschuld, omdat de schuld niet voortvloeit uit een rechtshandeling van de curator.

Tegen beslissingen van de rechter-commissaris in surseance staat geen hoger beroep open (art. 282 Fw). Een beroep op een doorbrekingsgrond moet, vanwege het spoedeisende karakter, binnen acht dagen na de uitspraak worden ingesteld, ongeacht of het hoger beroep of cassatie betreft.

Een vordering tot betaling van loon voor een geneeskundige behandeling ontstaat na verrichting van identificeerbare en op geld waardeerbare deelprestaties. De publiekrechtelijke DBC-systematiek, die de declaratie regelt, staat niet in de weg aan het tussentijds ontstaan van deze civielrechtelijke vorderingen vóór faillissement.

Een contractueel afkoopverbod in een pensioenpolis kan aan de curator worden tegengeworpen als de polis fiscaal gefaciliteerd kon worden, ongeacht of de gefailleerde zelf de premies heeft betaald en afgetrokken. Pensioenaanspraken zijn niet zonder meer 'hoogstpersoonlijk' en vallen in beginsel in de boedel.

De Hoge Raad stelt prejudiciële vragen aan het Hof van Justitie van de EU over de kwalificatie van een Peeters/Gatzen-vordering. De kernvraag is of deze vordering onder de Insolventieverordening of de EEX-Verordening valt, wat bepalend is voor de rechtsmacht en het toepasselijke recht.

Een in Nederland gevestigde vennootschap in surseance blijft volledig onderworpen aan de Nederlandse Faillissementswet. Het feit dat de vennootschap deel uitmaakt van een internationale groep die in het buitenland een herstructurering ondergaat, doet hier niet aan af. De bevoegdheden van de bewindvoerder blijven onverkort van kracht.

De surseance van een Nederlandse vennootschap wordt volledig beheerst door Nederlands recht, ook als deze deel uitmaakt van een internationale groep in een buitenlandse herstructureringsprocedure. Benadeling van schuldeisers, ook van vóór de surseance, kan een grond voor intrekking en faillietverklaring zijn.

De Hoge Raad oordeelt dat verlenging van de schuldsaneringstermijn aan het einde van de looptijd enkel mogelijk is bij een toerekenbare tekortkoming van de schuldenaar. Het belang van schuldeisers is geen zelfstandige grond voor verlenging. Nakoming van een door de rechter-commissaris verlaagde inspanningsverplichting geldt niet als tekortkoming.

Een schuldeiser kan onvoldoende belang hebben bij het afdwingen van een contractueel bedongen bankgarantie, indien de curator die een overeenkomst gestand doet (art. 37 Fw) op een andere wijze al voldoende zekerheid voor de nakoming heeft verschaft. De Hoge Raad laat dit feitelijke oordeel in stand.

Het faillissement van een onderneming heft de medezeggenschapsrechten uit de Wet op de ondernemingsraden (WOR) niet op. De curator is in beginsel gebonden aan het adviesrecht van de ondernemingsraad, met name bij een besluit tot een doorstart waarbij werkgelegenheid behouden kan blijven.