Goederenrecht

De Hoge Raad bevestigt dat samenvoeging van een heersend erf met een naastgelegen perceel niet automatisch leidt tot uitbreiding van de erfdienstbaarheid. Het zakelijk recht blijft beperkt tot het oorspronkelijke heersende erf en mag niet ten voordele van het samengevoegde perceel worden uitgeoefend.

Indien meer is geleverd dan is verkocht, ontbreekt voor het surplus een geldige titel, waardoor eigendomsoverdracht niet plaatsvindt. Het gezag van gewijsde van een afgewezen vordering tot rectificatie van leveringsakten staat niet in de weg aan een vordering tot teruglevering op dezelfde feitelijke grondslag.

Een beroep op goede trouw voor verkrijgende verjaring van een erfdienstbaarheid wordt niet verhinderd door art. 3:23 BW, indien de vestiging van de erfdienstbaarheid per abuis door een notaris is weggelaten uit de akte en de verkrijger hiervan onwetend was.

Een rechterlijke vaststelling van de verdeling van een gemeenschap (art. 3:185 BW) fixeert de verdelingsdatum, ook als er voorwaarden aan de uitvoering zijn verbonden. Deze voorwaarden zien op de executie en veranderen niet dat de verdeling op de datum van de uitspraak is vastgesteld.

De Hoge Raad objectiveert de goedetrouw-norm van art. 54/235 Fw: het gaat om weten of behoren te weten. Daarnaast wordt de verrekeningspositie uit Mulder q.q./CL verruimd tot betalingen op de rekening van een andere schuldenaar dan de pandgever, mits het pandrecht ook diens schuld verzekert.

Een grief moet voldoende kenbaar zijn voor de wederpartij en de rechter. De Hoge Raad oordeelt dat het hof buiten de rechtsstrijd is getreden. Ten overvloede wordt overwogen dat de rechtsopvolger van een derde met een ouder recht diens sterke positie jegens de retentor behoudt.

De Hoge Raad bevestigt dat de Krimschatten moeten worden afgegeven aan de Staat Oekraïne. Een Oekraïens besluit ter bescherming van cultureel erfgoed (Order No. 292) wordt terecht aangemerkt als voorrangsregel (art. 10:7 BW), wat de claims van de Krimmusea opzijzet.

Een gemeente mag haar private eigendomsrecht inzetten om verwijdering van een woonark te vorderen, ook als die woonark planologisch is toegestaan onder overgangsrecht. Deze planologische gedoogsituatie laat de private eigenaarsbevoegdheden onverlet en het gebruik ervan is geen misbruik van bevoegdheid.

De Hoge Raad oordeelt ten overvloede dat een wijziging van de splitsingsakte die de toedeling van een gemeenschappelijk deel aan één eigenaar inhoudt, een beschikkingshandeling is. Hiervoor is medewerking van álle appartementseigenaars vereist (art. 5:139 lid 1 BW), geen meerderheidsbesluit (lid 2).

De Hoge Raad oordeelt dat een hof onvoldoende heeft gemotiveerd waarom een gemeente zonder redelijke gronden toestemming weigerde voor de overdracht van een opstalrecht. Het hof had de argumenten van de gemeente over de integriteit van de koper in onderlinge samenhang moeten beoordelen.

De verjaringstermijn voor de teruggave van een cultuurgoed onder art. 3:310a BW (oud) start zodra de staat bekend wordt met de locatie en bezitter. De Hoge Raad oordeelt dat 'de staat' niet beperkt is tot de centrale autoriteit; kennis bij andere staatsorganen telt ook mee.

De Hoge Raad bevestigt de regel uit het Gemeente Heusden-arrest: wie grond in bezit neemt wetende dat die van een ander is, handelt onrechtmatig. Na voltooiing van de verjaring kan de voormalig eigenaar schadevergoeding vorderen, doorgaans de teruglevering van de grond.

Zelfs bij de bijzondere onteigening van de Hedwigepolder kan een beroep op redelijkheid niet leiden tot afwijking van de Onteigeningswet. De Hoge Raad verduidelijkt regels voor bijkomende schade: rentevoordeel moet verrekend worden en voor beleggingsobjecten gelden de regels voor wederbelegging, niet een hybride vorm.

Een beding dat een vordering onoverdraagbaar maakt met goederenrechtelijke werking (art. 3:83 lid 2 BW), leidt er ook toe dat de vordering onverpandbaar is. De Hoge Raad baseert dit op de artikelen 3:81 lid 1 en 3:228 BW.

De eigenaar van openbaar vaarwater moet normaal gebruik dulden, ook als de intensiteit daarvan toeneemt door een wijziging die een erfdienstbaarheidhouder bevoegd doorvoert. De duldplicht is niet beperkt tot de historische intensiteit van het gebruik.

Een eigenaar van een erf kan zich schuldig maken aan erfvredebreuk (art. 138 Sr) als hij het erf betreedt nadat een gemeente rechtmatig het beheer heeft overgenomen op grond van art. 13b Woningwet. De beheerovername beperkt het eigendomsrecht, waardoor zijn aanwezigheid wederrechtelijk is.

Bij de uitleg van een akte van erfdienstbaarheid is de in de akte uitgedrukte partijbedoeling, uitgelegd naar objectieve maatstaven, beslissend. Een uitleg die de aard van de erfdienstbaarheid miskent door de last op het heersende erf te leggen, is onbegrijpelijk.

De Hoge Raad oordeelt dat rangwijziging van pandrechten mogelijk is door analoge toepassing van art. 3:262 BW voor hypotheken. Hiervoor is toestemming vereist van de in rang verlaagde pandhouder, vastgelegd in een akte die voldoet aan de vestigingsformaliteiten voor het desbetreffende pandrecht.

Een curator handelt onrechtmatig als hij misbruik maakt van zijn bevoegdheid onder art. 58 Fw door onredelijke voorwaarden te stellen die executie door de pandhouder feitelijk onmogelijk maken. De rechter moet ambtshalve toetsen of de feiten een vordering kunnen dragen, ook als er geen verweer is.

Voor bestanddeelvorming op grond van art. 3:4 lid 2 BW geldt een fysieke maatstaf. Of afscheiding 'beschadiging van betekenis' toebrengt, wordt niet beoordeeld aan de hand van economische gevolgen, maar aan de fysieke gevolgen van de scheiding.

Een eigenaar kan een dwangsom opgelegd krijgen voor overtreding van voorwaarden van een noodweg door diens huurders. De aanwijzing van een noodweg kan echter niet het recht omvatten om delen van het bezwaarde erf te gebruiken die buiten de noodweg zelf vallen.

De vraag of een zaak door verbinding bestanddeel is geworden op grond van art. 3:4 lid 2 BW, wordt beantwoord aan de hand van een fysieke maatstaf. Economische gevolgen zijn niet relevant, tenzij de afscheiding technisch mogelijk is maar onevenredig kostbaar of inspannend is.

Voor een VvE-besluit over een 'verbouwing' of 'installatie' volgens Modelreglement 1973 is alleen een gekwalificeerde meerderheid vereist bij ingrijpende wijzigingen. Een vordering tot nietigheid (art. 2:14 BW) kan worden meegenomen in een vernietigingsprocedure (art. 5:130 BW) als de feiten samenhangen.

De regels voor een mondelinge behandeling voor een meervoudige kamer gelden niet voor een comparitie na aanbrengen. Een partij die tegenbewijs aanbiedt, moet hiertoe worden toegelaten; het bewijsaanbod mag niet worden gepasseerd op basis van een prognose over de uitkomst of de eis van specificatie.

Een generieke omschrijving van verpande goederen, zoals ‘alle bedrijfsactiva’, is voldoende bepaald voor een geldig pandrecht op een auteursrecht. Het is niet vereist dat het bestaan van dit auteursrecht uit de administratie of balans van de pandgever blijkt.

De overgang van een hypotheekrecht op een vervangend perceel door ruilverkaveling (zaaksvervanging) is geen 'voor inschrijving vatbaar feit' in de zin van art. 3:17 BW. Een derde-verkrijger wordt daarom niet beschermd door art. 3:24 BW tegen de niet-vermelding van dit hypotheekrecht.

Het wettelijk vermoeden dat een scheidsmuur op de erfgrens staat (art. 5:36 BW) wordt niet zomaar weerlegd door de overtuiging van partijen, zeker niet tegen een kadastrale meting in. Voor verkrijgende verjaring van de grond onder de muur is enkel de bouw ervan onvoldoende als bezitsdaad.

In zaken over langdurig onverdeelde gemeenschappen op Curaçao (art. 3:200a BWC), geldt het uitgangspunt dat een bewuste gebruiker houder is voor de boedel. Louter bouwen of het opmaken van een meetbrief kwalificeert niet als een bezitsdaad voor verkrijgende verjaring.

Een assurantieportefeuille, als samenstel van overeenkomsten en goodwill, kwalificeert niet als een 'goed' in de zin van art. 3:1 BW. Het is geen individueel vermogensrecht en kan daarom als geheel niet goederenrechtelijk worden overgedragen of verpand, ondanks de economische waarde ervan.

De rechtmatigheid van een winkelverbod wordt getoetst aan het burgerlijk recht (art. 5:1 BW), niet aan beleidsrichtlijnen. Het binnentreden ondanks een verbod is lokaalvredebreuk (art. 138 Sr), tenzij het verbod onrechtmatig is, bijvoorbeeld door discriminatie of willekeur.

Een beding in een erfpachtakte dat de waarde van het recht bepaalt, is nietig als het niet in redelijkheid leidt tot vaststelling van minstens de objectieve waarde. Partijen zijn niet volledig vrij de vergoedingswaarde te bepalen.

De termijn voor vernietiging van een VvE-besluit start voor een afwezig lid pas na verspreiding van de notulen, indien dit gebruikelijk is. Anders wordt van het lid verwacht zelf binnen een week na de vergadering navraag te doen.

Een pandakte die enkel bedoeld is voor een stil pandrecht, kan niet door mededeling een openbaar pandrecht vestigen op vorderingen die niet onder het stille pandrecht vallen. De uitleg van de pandakte en de processuele stellingname van partijen zijn hierbij bepalend.

Voor de opheffing van een erfdienstbaarheid van weg op grond van artikel 5:79 BW is bepalend of de eigenaar van het heersende erf nog een redelijk belang heeft. Ook het voordeel van een kortere route, zelfs bij een geringe tijdwinst, kwalificeert als zo'n belang.

Een bank mag zich niet verhalen op een pandrecht op de bankvordering van een klant voor bedragen die na het peilmoment van art. 54 Fw zijn bijgeschreven. Dit zou een ongeoorloofde doorkruising zijn van het in art. 54 Fw neergelegde verrekeningsverbod en het beginsel van paritas creditorum.

De Hoge Raad oordeelt dat het hof een vordering tot overdracht van een woning onterecht heeft afgewezen wegens onvoldoende feitelijke onderbouwing. De eiser had talrijke feiten aangevoerd die zijn standpunt ondersteunden, waardoor het oordeel van het hof onbegrijpelijk is.

Bij de executoriale verkoop van verpande aandelen conform een statutaire blokkeringsregeling is steeds toestemming van de voorzieningenrechter vereist (art. 3:251 BW). Deze afwijkende verkoopmethode moet rechterlijk worden getoetst om de belangen van de pandgever en andere schuldeisers te waarborgen.

Het feit dat de eigenaar van onroerend goed onbekend is, betekent niet automatisch dat het staatseigendom is. Het Land draagt de stelplicht en bewijslast dat de zaak geen andere eigenaar heeft. Voor verkrijgende verjaring moeten alle omstandigheden specifiek worden beoordeeld.

Een geding is voor art. 3:43 BW pas aanhangig vanaf de dagvaarding (art. 125 Rv). Het moment van mededeling van een stille cessie is niet relevant voor de verkrijging. De eis van wederkerig schuldenaarschap voor verrekening (art. 6:127 BW) is van regelend recht en kan contractueel worden uitgesloten.

De definitie van 'net' in de Elektriciteitswet is bepalend voor wat naar verkeersopvatting als bestanddeel van dat net wordt beschouwd en wie dus eigenaar is via natrekking (art. 5:20 lid 2 BW). Contractuele afspraken die hiervan afwijken, zijn echter niet per definitie ongeldig.

Een contractuele verplichting tot vestiging van een opstalrecht moet worden nagekomen, ongeacht wie eigenaar is van de betreffende opstallen. Het opstalrecht dient ook om het exclusieve gebruiksrecht van de grondeigenaar te doorbreken, wat een zelfstandig, rechtens te respecteren belang vormt.

Bij grootschalige infrastructurele werken die de openbare veiligheid en internationale verplichtingen betreffen, kan de Staat een beroep op zelfrealisatie passeren. De Kroon mag in redelijkheid oordelen dat volledige eigendom noodzakelijk is om de integrale aanleg en het beheer te waarborgen.

De Hoge Raad oordeelt dat voor de sanctie van verbeurdverklaring bij het verzwijgen van een nalatenschapsgoed (art. 3:194 lid 2 BW) voldoende is dat de erfgenaam wist dat het goed tot de nalatenschap behoorde; een oogmerk om andere erfgenamen te benadelen is niet vereist.

Een juridisch eigenaar die na economische eigendomsoverdracht zijn bedrijf voortzet op de onteigende grond, heeft recht op vergoeding van bijkomende schade. De beoordeling hiervan dient plaats te vinden alsof de economische eigendomsoverdracht niet heeft plaatsgevonden, met inachtneming van contractuele afspraken.

Een vordering tot betaling van loon voor een geneeskundige behandeling ontstaat na verrichting van identificeerbare en op geld waardeerbare deelprestaties. De publiekrechtelijke DBC-systematiek, die de declaratie regelt, staat niet in de weg aan het tussentijds ontstaan van deze civielrechtelijke vorderingen vóór faillissement.

Een vordering tot vergoeding van de volledige proceskosten kan slagen bij misbruik van procesrecht of onrechtmatig handelen. Dit geldt ook voor een verweerder die verweer voert op basis van feiten waarvan hij de onjuistheid kende of behoorde te kennen.

Bij een beroep op verkrijgende verjaring moet de rechter ook onderzoeken of de rechtsvoorganger van de eiser al bezitter was en dit bezit heeft overgedragen. Het negeren van deze stelling en uitsluitend focussen op latere inbezitneming is een onjuiste rechtsopvatting.

Eigendomsverkrijging door een bezitter te kwader trouw (art. 3:105 BW) is mogelijk, ook als de eigenaar het land had moeten inspecteren om de inbezitneming te ontdekken. De voormalig eigenaar kan vervolgens wel schadevergoeding vorderen op grond van onrechtmatige daad, eventueel in de vorm van teruglevering van de grond.

Een eenvoudige gemeenschap valt niet onder de uitzondering voor huwelijksgemeenschappen in een wettelijk deelgenootschap. De plicht tot rekening en verantwoording (art. 3:173 BW) geldt ook tussen echtgenoten voor het beheer over goederen in een eenvoudige gemeenschap.

De onteigeningsrechter is vrij in de keuze van de waarderingsmethode voor grond met winbare delfstoffen. De rechter is niet gebonden aan een 50/50-verdeling van de overwinst en mag een andere verdeelsleutel hanteren op basis van omstandigheden zoals langetermijnrisico's en directe uitbetaling aan de onteigende.