Verstrekkingsplicht WOZ-gegevens reikt verder dan enkel het taxatieverslag
Arrest
Rechtsgebieden
Genoemde wetsartikelen
Essentie
De heffingsambtenaar moet op specifiek verzoek onderliggende WOZ-gegevens verstrekken, ook als deze niet in het taxatieverslag staan. De verplichting uit artikel 7:4, lid 3, Awb om te informeren over terinzagelegging is onvoorwaardelijk, ook bij een professionele gemachtigde.
Cassatieberoep door
Belanghebbende heeft beroep in cassatie ingesteld tegen de uitspraak van het Gerechtshof Amsterdam.
Rechtsvraag
De centrale juridische vragen zijn of de verstrekkingsplicht van de heffingsambtenaar op grond van artikel 40, lid 2, Wet WOZ zich beperkt tot het taxatieverslag, of ook geldt voor andere specifiek opgevraagde gegevens zoals de grondstaffel en taxatiekaart. Daarnaast is de vraag of de plicht uit artikel 7:4, lid 3, Awb om te informeren over de terinzagelegging van stukken onvoorwaardelijk geldt, ook tegenover een professionele gemachtigde.
Uitspraak Hoge Raad
De Hoge Raad oordeelt dat beide middelen slagen. De verstrekkingsplicht op grond van artikel 40, lid 2, Wet WOZ is niet beperkt tot het taxatieverslag. Tevens is de informatieplicht uit artikel 7:4, lid 3, Awb onvoorwaardelijk. Het oordeel van het Hof is onjuist en de uitspraak wordt vernietigd. De Hoge Raad verklaart het hoger beroep van de heffingsambtenaar ongegrond en doet de zaak zelf af.
Rechtsregel
Op grond van art. 40, lid 2, Wet WOZ moet de heffingsambtenaar na een voldoende specifiek verzoek een afschrift verstrekken van gegevens die ten grondslag liggen aan de WOZ-waarde, ook als deze niet in het taxatieverslag staan. Daarnaast is de plicht van art. 7:4, lid 3, Awb om bij de oproep voor de hoorzitting te vermelden waar en wanneer stukken ter inzage liggen een onvoorwaardelijke verplichting, die niet vervalt door de inschakeling van een professionele gemachtigde of de verwachting dat geen gebruik wordt gemaakt van het inzagerecht.
Belangrijke rechtsoverwegingen
Het voorgaande brengt mee dat op grond van artikel 40, lid 2, Wet WOZ aan degene te wiens aanzien een beschikking als bedoeld in de Wet WOZ is genomen, en die een voldoende specifiek verzoek doet tot het verstrekken van bepaalde gegevens die niet in het taxatieverslag zijn opgenomen, maar die wel ten grondslag liggen aan de vastgestelde waarde van de onroerende zaak, een afschrift van die gegevens moet worden verstrekt.
(r.o. 3.2.4)Het tweede middel komt op tegen het in 2.5.3 weergegeven oordeel van het Hof omtrent de uitleg van artikel 7:4, lid 3, Awb. Ook dit middel slaagt. De in deze bepaling neergelegde verplichting voor het bestuursorgaan om belanghebbenden bij de oproeping voor het horen erop te wijzen waar en wanneer de stukken ter inzage zullen liggen, geldt onverminderd indien de belanghebbende zich heeft laten vertegenwoordigen door een professionele rechtsbijstandsverlener. Die verplichting geldt evenzeer indien om praktische redenen gedurende één – al dan niet telefonische – hoorzitting diverse zaken zijn behandeld van verschillende belanghebbenden die zich door dezelfde gemachtigde hebben laten vertegenwoordigen. De heffingsambtenaar is ook verplicht de in artikel 7:4, lid 3, Awb vermelde informatie te geven indien hij op grond van de houding of mededelingen van de belanghebbende verwacht dat deze geen inzage zal komen nemen. Het hiervoor in 2.5.3 weergegeven oordeel van het Hof geeft dan ook blijk van een onjuiste rechtsopvatting.
(r.o. 3.4)Deze overwegingen zijn cruciaal. Rechtsoverweging 3.2.4 formuleert de kernregel over de reikwijdte van de informatieplicht in WOZ-zaken: een specifiek verzoek om onderliggende data moet worden gehonoreerd met een afschrift, het volstaat niet om enkel het standaard taxatieverslag te sturen. Dit versterkt de informatiepositie van de burger aanzienlijk.
Rechtsoverweging 3.4 benadrukt het onvoorwaardelijke karakter van de procedurele waarborg van artikel 7:4, lid 3, Awb. De Hoge Raad stelt expliciet dat het bestuursorgaan zich niet kan verschuilen achter de professionaliteit van de gemachtigde of praktische overwegingen om deze informatieplicht te negeren. Dit is een belangrijke les over de strikte naleving van formele bestuursrechtelijke voorschriften.
Arrest inhoud
HOGE RAAD DER NEDERLANDEN
BELASTINGKAMER
Nummer22/01219 Datum18 augustus 2023
ARREST
in de zaak van
[X1] te [Z] (hierna: belanghebbende)
tegen
het DAGELIJKS BESTUUR VAN COCENSUS
op het beroep in cassatie tegen de uitspraak van het Gerechtshof Amsterdam van 22 februari 2022, nr. 21/00267, op het hoger beroep van de heffingsambtenaar van de gemeente Haarlem tegen een uitspraak van de Rechtbank Noord-Holland (nr. HAA 20/1409) betreffende de ten aanzien van belanghebbende gegeven beschikking op grond van de Wet waardering onroerende zaken en de aanslag in de onroerendezaakbelastingen van de gemeente Haarlem voor het jaar 2019 betreffende de onroerende zaak [a-straat 1] te [Q] . De uitspraak van het Hof is aan dit arrest gehecht.
1 Geding in cassatie
Belanghebbende, vertegenwoordigd door G. Gieben, heeft tegen de uitspraak van het Hof beroep in cassatie ingesteld. Het beroepschrift in cassatie is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.
Het dagelijks bestuur van Cocensus (hierna: het Dagelijks Bestuur), vertegenwoordigd door [P], heeft een verweerschrift ingediend.
De Advocaat-Generaal R.L.H. IJzerman heeft op 31 januari 2023 geconcludeerd tot gegrondverklaring van het beroep in cassatie.
2 Uitgangspunten in cassatie
2.1 De heffingsambtenaar van de gemeente Haarlem (hierna: de heffingsambtenaar) heeft bij beschikking van 28 februari 2019 op grond van artikel 22 Wet waardering onroerende zaken (hierna: Wet WOZ) de waarde van de onroerende zaak [a-straat 1] te [Z] (hierna: de woning) voor het kalenderjaar 2019 vastgesteld op € 421.000. In hetzelfde geschrift is ook de aanslag onroerendezaakbelasting 2019 bekendgemaakt.
2.2 Bij haar daartegen gerichte bezwaarschrift heeft belanghebbende het volgende verzoek gedaan: “(...) Om de WOZ-waarde en de opgelegde aanslag nader te controleren verzoek ik u ons uiterlijk binnen twee weken het taxatieverslag toe te sturen (…). Graag willen wij gehoord worden zoals bepaald in de Algemene Wet Bestuursrecht. (...) Ik verzoek u bij niet volledig tegemoetkoming aan het bezwaar, op basis van artikel 40 Wet WOZ de opbouw van de kavelwaarde, de zogenoemde grondstaffel, en de taxatiekaart met daarop vermeld de KOUDV- en liggingsfactoren van het onderhavige object en van de door u opgevoerde vergelijkingsobjecten tijdig voor het plaatsvinden van de hoorzitting te verstrekken.”
2.3.1 De heffingsambtenaar heeft volstaan met toezending van het taxatieverslag. De grondstaffel en de taxatiekaart (hierna: de overige gegevens) heeft hij voorafgaand aan de hoorzitting ter inzage gelegd.
2.3.2 Het horen van belanghebbende in de bezwaarfase heeft plaatsgevonden door middel van een telefonische hoorzitting. Daarbij zijn om praktische redenen verschillende zaken waarin haar gemachtigde optreedt, in één hoorzitting behandeld.
2.3.3 De heffingsambtenaar heeft belanghebbende niet geïnformeerd dat, waar en wanneer de op de zaak betrekking hebbende stukken, waaronder de overige gegevens, konden worden ingezien. Belanghebbende is niet naar het kantoor van de heffingsambtenaar gekomen om deze stukken in te zien.
2.3.4 Bij uitspraak op bezwaar van 31 december 2019 heeft de heffingsambtenaar het bezwaar ongegrond verklaard.
2.4 De Rechtbank heeft het daartegen ingestelde beroep ongegrond verklaard. Zij heeft de heffingsambtenaar veroordeeld tot vergoeding van de proceskosten en het door belanghebbende betaalde griffierecht, omdat de heffingsambtenaar volgens de Rechtbank ten onrechte had nagelaten ook de overige gegevens toe te zenden.
2.5.1 Voor het Hof was in geschil of de heffingsambtenaar in de bezwaarfase mocht volstaan met het ter inzage leggen van de overige gegevens, of dat hij (afschriften van) deze gegevens aan belanghebbende had moeten toezenden. Voor het geval de heffingsambtenaar wel verplicht was (afschriften van) de overige gegevens toe te zenden, was subsidiair in geschil of de Rechtbank terecht heeft besloten de heffingsambtenaar te veroordelen tot vergoeding van de proceskosten van belanghebbende en van het door haar betaalde griffierecht.
2.5.2 Het Hof heeft geoordeeld dat op grond van de tekst van de Awb en de wetgeschiedenis van artikel 7:4 Awb voor de heffingsambtenaar in de bezwaarfase geen verplichting bestond tot toezending van de door belanghebbende opgevraagde stukken, maar slechts een verplichting tot terinzagelegging daarvan.
2.5.3 Voor het Hof was ook in geschil of de heffingsambtenaar heeft voldaan aan zijn uit artikel 7:4, lid 3, Awb neergelegde verplichting om bij de oproeping voor het horen te vermelden waar en wanneer de stukken ter inzage zullen liggen. Naar het oordeel van het Hof was de heffingsambtenaar in dit geval niet gehouden voor elke zaak afzonderlijk aan te geven waar en wanneer de op de zaak betrekking hebbende stukken konden worden ingezien. Daartoe heeft het Hof overwogen dat belanghebbende zich heeft laten vertegenwoordigen door een professionele rechtsbijstandsverlener en dat om praktische redenen verschillende zaken gedurende één telefonische hoorzitting zijn behandeld, waarbij de gemachtigde diverse belanghebbenden vertegenwoordigde in bezwaarprocedures tegen door de heffingsambtenaar vastgestelde WOZ-waarden. Belanghebbende is door deze gang van zaken volgens het Hof in ieder geval niet benadeeld aangezien haar gemachtigde – vanwege diens standpunt dat inzage niet nodig was, omdat hij voorafgaand aan de hoorzitting recht had op toezending van de door hem gevraagde overige gegevens – geen gebruik heeft willen maken van het inzagerecht, en daar tijdens de hoorzitting dan ook niet (alsnog) om heeft verzocht. Daarom is geen sprake van schending van artikel 7:4, lid 3, Awb, aldus het Hof.
2.5.4 Verder heeft de heffingsambtenaar voor het Hof betoogd dat artikel 40, lid 2, Wet WOZ evenmin een algemene verplichting tot het toezenden van de op de zaak betrekking hebbende stukken bevat en dat deze bepaling alleen verplicht tot het verstrekken van het taxatieverslag. Naar aanleiding van dit betoog heeft het Hof als volgt geoordeeld.
2.5.5 Gelet op de wetsgeschiedenis en de in de Uitvoeringsregeling instructie waardebepaling Wet waardering onroerende zaken (hierna: de Uitvoeringsregeling) opgenomen uitwerking van het begrip ‘taxatieverslag’, is het Hof van oordeel dat de strekking van het in artikel 40, lid 2, Wet WOZ opgenomen voorschrift meebrengt dat onder de uitdrukking ‘de gegevens die ten grondslag liggen aan de vastgestelde waarde’ moet worden verstaan: het taxatieverslag, opgesteld conform het modeltaxatieverslag als bedoeld in artikel 6 van de Uitvoeringsregeling. Deze strekking is volgens het Hof bevestigd in de wetsgeschiedenis van de Wet van 28 maart 2013, Staatsblad 2013, 129 (Wet verruiming openbaarheid WOZ-waarde).
2.5.6 Het Hof heeft daarom geoordeeld dat de heffingsambtenaar met het verstrekken van het taxatieverslag had voldaan aan zijn uit artikel 40, lid 2, Wet WOZ voortvloeiende verplichtingen en dat hij dus niet gehouden was om aan belanghebbende aanvullende gegevens te verstrekken.
2.5.7 In verband hiermee is het Hof niet toegekomen aan behandeling van het hiervoor in 2.5.1 genoemde subsidiaire standpunt van de heffingsambtenaar.
3 Beoordeling van de middelen
3.1 Het eerste middel komt op tegen het hiervoor in 2.5.5 en 2.5.6 weergegeven oordeel van het Hof dat de heffingsambtenaar op grond van artikel 40, lid 2, Wet WOZ enkel is gehouden tot verstrekking van het taxatieverslag.
3.2 Voor de beoordeling van het middel is het volgende van belang.
3.2.1 Op grond van artikel 40, lid 2, Wet WOZ dient de heffingsambtenaar aan degene te wiens aanzien een beschikking is genomen, op verzoek een afschrift te verstrekken van de gegevens die ten grondslag liggen aan de vastgestelde waarde. Volgens de parlementaire geschiedenis van deze bepaling worden onderliggende taxatiegegevens niet altijd vastgesteld in een afzonderlijk taxatierapport, terwijl het zonder die gegevens niet mogelijk is om een waarde te bepalen. Uit die geschiedenis volgt verder dat naar het oordeel van de wetgever deze gegevens op verzoek aan de belastingplichtige dienen te worden verstrekt.
3.2.2 Die verplichting kan ook betrekking hebben op gegevens die niet zijn vermeld in een taxatieverslag dat is vastgesteld in overeenstemming met een modeltaxatieverslag als bedoeld in artikel 6 van de Uitvoeringsregeling. De delegatiebepaling van artikel 20, lid 2, Wet WOZ, waarop de Uitvoeringsregeling is gebaseerd, biedt niet de mogelijkheid om bepaalde gegevens die ten grondslag liggen aan de vastgestelde waarde uit te zonderen van de informatieverplichting van de heffingsambtenaar op grond van artikel 40, lid 2, Wet WOZ. De parlementaire geschiedenis van de – later tot stand gekomen – Wet van 28 maart 2013 kan hierin geen verandering brengen.
3.2.3 Aan dit een en ander doet niet af dat de overige gegevens op de zaak betrekking hebbende stukken zijn die daarom tevens voorafgaand aan het horen in een bezwaarprocedure op grond van artikel 7:4, lid 2, Awb ter inzage moeten worden gelegd.
3.2.4 Het voorgaande brengt mee dat op grond van artikel 40, lid 2, Wet WOZ aan degene te wiens aanzien een beschikking als bedoeld in de Wet WOZ is genomen, en die een voldoende specifiek verzoek doet tot het verstrekken van bepaalde gegevens die niet in het taxatieverslag zijn opgenomen, maar die wel ten grondslag liggen aan de vastgestelde waarde van de onroerende zaak, een afschrift van die gegevens moet worden verstrekt.
3.2.5 Opmerking verdient nog dat de in 3.2.4 bedoelde gegevens ook betrekking kunnen hebben op voor de waardevaststelling gebruikte vergelijkingsobjecten.
3.3 Gelet op hetgeen hiervoor in 3.2 is overwogen is het andersluidende oordeel van het Hof onjuist. Het eerste middel slaagt.
3.4 Het tweede middel komt op tegen het in 2.5.3 weergegeven oordeel van het Hof omtrent de uitleg van artikel 7:4, lid 3, Awb. Ook dit middel slaagt. De in deze bepaling neergelegde verplichting voor het bestuursorgaan om belanghebbenden bij de oproeping voor het horen erop te wijzen waar en wanneer de stukken ter inzage zullen liggen, geldt onverminderd indien de belanghebbende zich heeft laten vertegenwoordigen door een professionele rechtsbijstandsverlener. Die verplichting geldt evenzeer indien om praktische redenen gedurende één – al dan niet telefonische – hoorzitting diverse zaken zijn behandeld van verschillende belanghebbenden die zich door dezelfde gemachtigde hebben laten vertegenwoordigen. De heffingsambtenaar is ook verplicht de in artikel 7:4, lid 3, Awb vermelde informatie te geven indien hij op grond van de houding of mededelingen van de belanghebbende verwacht dat deze geen inzage zal komen nemen. Het hiervoor in 2.5.3 weergegeven oordeel van het Hof geeft dan ook blijk van een onjuiste rechtsopvatting.
4 Slotsom
4.1 Gelet op hetgeen hiervoor in 3.3 en 3.4 is overwogen kan de uitspraak van het Hof niet in stand blijven. Het derde middel behoeft geen behandeling. De Hoge Raad kan de zaak afdoen.
4.2 De stukken van het geding laten geen andere slotsom toe dan dat belanghebbende aan de heffingsambtenaar een voldoende specifiek verzoek heeft gedaan tot het verstrekken van bepaalde gegevens. Die gegevens zijn de grondstaffel en de taxatiekaart met daarop vermeld de KOUDV- en liggingsfactoren van de woning en van de gebruikte vergelijkingsobjecten. Voorts laten die stukken geen andere slotsom toe dan dat deze gegevens ten grondslag liggen aan de vastgestelde waarde van de woning. De heffingsambtenaar was daarom op grond van artikel 40, lid 2, Wet WOZ gehouden te voldoen aan het verzoek van belanghebbende om haar een afschrift van die gegevens te verstrekken. De heffingsambtenaar heeft aan deze verplichting niet voldaan.
4.3.1 De Hoge Raad komt daarom toe aan het door de heffingsambtenaar voor het Hof ingenomen subsidiaire standpunt. Dit standpunt houdt in dat, ook al zou hij verplicht zijn geweest de gegevens aan belanghebbende te verstrekken, een veroordeling van de heffingsambtenaar tot vergoeding van proceskosten en griffierecht niet aan de orde is, omdat belanghebbende door het achterwege blijven van deze informatieverstrekking niet is benadeeld.
4.3.2 De Rechtbank heeft het beroep van belanghebbende ongegrond verklaard. In een zodanig geval is de rechtbank bevoegd het bestuursorgaan te veroordelen tot vergoeding van proceskosten van de belanghebbende en het door de belanghebbende betaalde griffierecht. De Rechtbank heeft in dit geval van die bevoegdheid gebruik gemaakt. Zij heeft dat kunnen doen, in aanmerking genomen (a) dat het gebrek aan informatieverstrekking door de heffingsambtenaar ertoe heeft geleid dat belanghebbende na afloop van de bezwaarfase, deels pas tijdens de procedure voor de Rechtbank, kennis heeft genomen van de gegevens waar zij al in de bezwaarfase om had gevraagd, en (b) dat die gegevens van belang zijn om de juistheid van de waardebeschikking te kunnen controleren
4.3.3 Het hoger beroep moet daarom ongegrond worden verklaard.
5 Proceskosten
Het Dagelijks Bestuur zal worden veroordeeld in de kosten van het geding in cassatie en de heffingsambtenaar van de gemeente Haarlem in de kosten van het geding voor het Hof. Hierbij wordt in aanmerking genomen dat de zaken met de nummers 22/01219, 22/01222, 22/01280, 22/01284, 22/01287, 22/01288, 22/01289 en 22/01293 met elkaar samenhangen in de zin van het Besluit proceskosten bestuursrecht.
6 Beslissing
De Hoge Raad:
- verklaart het beroep in cassatie gegrond,
- vernietigt de uitspraak van het Hof,
- verklaart het hoger beroep van de heffingsambtenaar ongegrond,
- draagt het dagelijks bestuur van Cocensus op aan belanghebbende te vergoeden het griffierecht dat belanghebbende voor de behandeling van het beroep in cassatie heeft betaald van € 136,
- draagt de heffingsambtenaar van de gemeente Haarlem op aan het Hof het griffierecht te betalen voor de behandeling van het hoger beroep van € 548,
- veroordeelt het dagelijks bestuur van Cocensus in de kosten van belanghebbende voor het geding in cassatie, vastgesteld op een achtste van € 4.709, derhalve € 588,63, voor beroepsmatig verleende rechtsbijstand, en
- veroordeelt de heffingsambtenaar van de gemeente Haarlem in de kosten van belanghebbende voor het geding voor het Hof, vastgesteld op een achtste van € 2.511, derhalve € 313,88, voor beroepsmatig verleende rechtsbijstand.
Dit arrest is gewezen door de vice-president R.J. Koopman als voorzitter, en de raadsheren M.W.C. Feteris, M.T. Boerlage, A.E.H. van der Voort Maarschalk en C.J. Borman, in tegenwoordigheid van de waarnemend griffier F. Treuren, en in het openbaar uitgesproken op 18 augustus 2023.
ECLI:NL:PHR:2023:130.
Kamerstukken II 1993/94, 22 885, nr. 6, blz. 27.
Kamerstukken II 1993/94, 22 885, nr. 9, blz. 32.
HR 21 april 2006, ECLI:NL:HR:2006:AW2326, rechtsoverweging 3.2.
Handelingen II 1993/94, nr. 84, blz. 5740.