Ondernemingsrecht

Wegens onduidelijkheid over de interpretatie van EU-sanctieverordening 269/2014 vraagt de Hoge Raad het Hof van Justitie of 'bevriezing van tegoeden' van een gesanctioneerde vennootschap ook inhoudt dat zij haar aan certificaten van aandelen verbonden stemrechten niet mag uitoefenen.

De Hoge Raad constateert redelijke twijfel over de vraag of de EU-sanctieregeling (Verordening 269/2014) een gesanctioneerde partij belet haar stemrecht op certificaten van aandelen uit te oefenen. Daarom worden prejudiciële vragen gesteld aan het Hof van Justitie van de EU.

Een verbintenis kan voor de toepassing van art. 2:334t BW niet contractueel ondeelbaar worden gemaakt; de aard van de prestatie is beslissend. De verhouding tussen schuldeisers als deelgenoten in een executieopbrengst wordt beheerst door de redelijkheid en billijkheid.

Een beding dat een lid van een coöperatie verplicht een ontvangen transactiebonus terug te betalen bij beëindiging van het lidmaatschap, is een uittredingsvoorwaarde ex art. 2:60 BW. Een dergelijke voorwaarde is nietig als deze geen basis heeft in de statuten van de coöperatie.

De Hoge Raad handhaaft de vaste lijn dat in een uitkoopprocedure na een openbaar bod, de peildatum voor de prijsbepaling de datum van betaalbaarstelling onder dat bod is. Dit uitgangspunt is in zijn algemeenheid niet in strijd met het eigendomsrecht (artikel 1 EVRM).

De Hoge Raad verwerpt het cassatieberoep in een geschil over een bedrijfsovername. De oordelen van het hof over de levering van activa, een debiteurengarantie en een dividenduitkering zijn feitelijk van aard en niet onbegrijpelijk, waardoor ze de cassatietoets doorstaan.

Het handelen van een middellijk aandeelhouder kan onder het beleid van een vennootschap vallen en onderwerp zijn van een enquête. Ook de zorgvuldigheidsplicht van art. 2:8 BW kan zich, afhankelijk van de organisatorische verbondenheid, uitstrekken tot een middellijk aandeelhouder.

Bij een gedwongen aandelenoverdracht onder de Wft heeft de rechter, net als in onteigeningszaken, een zelfstandige, actieve rol in het vaststellen van de schadeloosstelling. De rechter is niet gebonden aan de standpunten van partijen en moet ambtshalve onderzoek doen.

De gronden voor matiging van bestuurdersaansprakelijkheid in art. 2:248 lid 4 BW zijn limitatief. Een lage beloning is geen geldige matigingsgrond. Een oordeel dat persoonlijke verrijking ontbreekt, is onbegrijpelijk als vaststaat dat voordelen naar gelieerde vennootschappen zijn gesluisd.

In een jointventurevennootschap omvat het vennootschappelijk belang mede het handhaven van de afgesproken aandeelhoudersverhoudingen. Een bestuurder heeft een bijzondere zorgplicht om een minderheidsaandeelhouder te beschermen tegen onredelijke verwatering, en wanbeleid hierin kan vernietiging van de emissiebesluiten rechtvaardigen.

Het handelen in strijd met de statuten is een zwaarwegende omstandigheid voor bestuurdersaansprakelijkheid. De rechter moet echter expliciet ingaan op door de bestuurder aangevoerde feiten en omstandigheden die kunnen afdoen aan de ernst van het gemaakte verwijt, anders is het oordeel onvoldoende gemotiveerd.

Een bestuurder die door beledigende, grove en lasterlijke uitingen een samenwerking frustreert en een onwerkbare situatie creëert, kan persoonlijk aansprakelijk zijn op grond van onrechtmatige daad. Dergelijk gedrag kan als ernstig verwijtbaar worden gekwalificeerd, waarmee voldaan is aan de hoge drempel voor bestuurdersaansprakelijkheid.

De Hoge Raad bevestigt dat de rechter een discretionaire bevoegdheid heeft om een enquêteverzoek af te wijzen, zelfs bij gegronde redenen tot twijfel. De belangen van de rechtspersoon, zoals getroffen verbetermaatregelen en financiële lasten, mogen zwaarder wegen dan het (publieke) belang bij openheid van zaken.

Een enquêteverzoek is 'niet op redelijke grond gedaan' (art. 2:350 lid 2 BW) als het misbruik van procesrecht oplevert. Dit is het geval als het verzoek, gezien de evidente ongegrondheid, achterwege had moeten blijven. Terughoudendheid bij dit oordeel is geboden.

Een formele melding van betalingsonmacht door een bestuurder aan een pensioenfonds kan achterwege blijven als het fonds al zodanig op de hoogte is van de betalingsonmacht en de oorzaken daarvan, dat het zich een redelijk oordeel kan vormen en zijn positie kan bepalen.

De verzettermijn is ook acht weken voor een in het buitenland wonende gedaagde wiens verblijfplaats onbekend is. In een uitkoopprocedure, een processueel ondeelbare rechtsverhouding, moet de partij die verzet instelt, en niet de oorspronkelijke eiser, de overige betrokken aandeelhouders oproepen.

Voor het ontzenuwen van het bewijsvermoeden in art. 2:248 lid 2 BW mogen bestuurders aannemelijk maken dat andere feiten of omstandigheden het faillissement veroorzaakten. De Hoge Raad oordeelt dat ook handelingen van een medebestuurder zo'n ‘andere oorzaak’ kunnen zijn, zelfs als die handelingen zelf geen kennelijk onbehoorlijk bestuur vormen.

De aansprakelijkheid van een bestuurder voor pensioenpremies (art. 23 Wet Bpf 2000) kan, na een melding van betalingsonmacht, ook worden gebaseerd op kennelijk onbehoorlijk bestuur dat ná de melding plaatsvindt, zolang de betalingsachterstand voortduurt.

Privé-opnames door een vennoot, die pas ontstaan na uitoefening van een wilsrecht, kunnen rechtstreeks voortvloeien uit de VOF-overeenkomst en vallen daarmee onder een derdenbeslag (art. 475 Rv). De aard van de VOF-relatie onderscheidt dit van beslag op kredietruimte bij een bank.

Bij een uitkoopprocedure (art. 2:201a BW) mag de rechter de prijs voor de aandelen vaststellen door te abstraheren van waardeverminderende handelingen van de uitkopende grootaandeelhouder. Dit is toelaatbaar om tot een reële en redelijke vergoeding voor de minderheidsaandeelhouder te komen.

Kennis van een frauderende bestuurder met een tegenstrijdig belang wordt niet toegerekend aan de rechtspersoon voor de aanvang van de verjaringstermijn, zeker als een derde partij bewust meewerkt aan en profiteert van de verzwegen belangenverstrengeling. De verjaring start pas bij daadwerkelijke kennis van de benadeelde vennootschap.

Een stuitingsverklaring gericht aan een vennootschap onder firma (vof) stuit in beginsel ook de verjaring van de vorderingen op de individuele vennoten. De vennoten moeten begrijpen dat de verklaring mede ziet op hun persoonlijke aansprakelijkheid, tenzij bijzondere omstandigheden anders uitwijzen.

Een hof mag verweer van een bestuurder, gevoerd in eerste aanleg, niet negeren bij de beoordeling van bestuurdersaansprakelijkheid. Vanwege de devolutieve werking van het hoger beroep moet dit verweer worden meegewogen. Het oordeel is anders onvoldoende gemotiveerd en wordt vernietigd.

Een verbod op een landelijke (informele) vereniging (art. 2:20 BW) strekt zich niet automatisch uit tot de lokale afdelingen (chapters), als die chapters zelfstandig als (informele) vereniging met rechtspersoonlijkheid kwalificeren. Voor elke rechtspersoon is een afzonderlijke verbodsprocedure en beoordeling vereist.

Een rechtspersoon in een enquêteprocedure heeft geen afgeleid verschoningsrecht, maar wel een gerechtvaardigd belang om inzage in vertrouwelijke communicatie met een advocaat of notaris te weigeren. Dit recht geldt ook als de informatie in notulen of bestuursbesluiten is opgenomen.

De Hoge Raad oordeelt dat een concernenquête bij een dochtermaatschappij mogelijk is als er sprake is van een groep (art. 2:24b BW) en de moedermaatschappij het beleid van de dochter mede heeft bepaald ten aanzien van de te onderzoeken onderwerpen.

De beoordeling of een schriftelijke mededeling de verjaring stuit, vereist een analyse van de gehele context, inclusief voorafgaande correspondentie. Een hof kan een eerdere expliciete vordering niet negeren bij de uitleg van een latere, meer algemene brief.

Een niet-verschenen belanghebbende is ontvankelijk in cassatie als hij door een gebrekkige oproeping niet is verschenen. De rechter mag een niet-kennelijke fout niet herstellen via de herstelprocedure van art. 31 Rv en moet bij wijziging van het verzoek of bij de herstelprocedure het beginsel van hoor en wederhoor respecteren.

Een hof dat in een eindarrest afwijkt van een in een tussenarrest ingenomen lijn, bijvoorbeeld over de stelplicht, moet deze koerswijziging deugdelijk motiveren. Het ontbreken van een dergelijke motivering leidt tot vernietiging van het arrest wegens onbegrijpelijkheid.

Bij schadebegroting na een verkoop van aandelen zonder vereiste instemming, mag de rechter niet uitgaan van een hypothetische verkoopprijs die is afgeleid uit een ambigue mededeling, zeker als die prijs destijds onhaalbaar was en de mededeling ook op uitstel van verkoop duidde.

Een arbeidsovereenkomst met een VOF geldt als een overeenkomst met de gezamenlijke vennoten. Hierdoor zijn vorderingen van werknemers (en UWV) niet alleen preferent op het VOF-vermogen, maar ook op het privévermogen van elke vennoot in diens faillissement of schuldsanering.

Een gerechtshof moet essentiële stellingen, die een vordering kunnen dragen, in zijn beoordeling betrekken. De omstandigheid dat deze stellingen zijn aangevoerd in het kader van een later ingetrokken grief (beroepsgrond), ontslaat het hof niet van de plicht deze te beoordelen voor de overgebleven gronden.

Een bestuurder is in beginsel vrij om te bepalen welke schuldeisers worden voldaan, ook als belastingschulden onbetaald blijven. Aansprakelijkheid voor kennelijk onbehoorlijk bestuur ontstaat pas als geen redelijk denkend bestuurder onder dezelfde omstandigheden dezelfde keuze zou hebben gemaakt.

Een enquêteonderzoek is niet beperkt tot de bezwaren waarvoor de rechter gegronde redenen voor twijfel heeft vastgesteld. De rechter mag de onderzoeker opdragen ook andere bezwaren te onderzoeken, mits deze voldoende samenhang vertonen met de oorspronkelijke bezwaren.

Onbekendheid van een bestuurder met een rechtsregel kan relevant zijn voor aansprakelijkheid bij het aangaan van een verplichting. Het sluit echter niet uit dat diezelfde bestuurder aansprakelijk is als hij, na bekend te zijn geworden met de regel, bewerkstelligt dat de vennootschap haar verplichting niet nakomt.

Door VN-sancties bestaat gerede twijfel over de rechtsgeldigheid van een bestuurderswissel bij een bevroren entiteit. De Hoge Raad oordeelt dat deze onzekerheid een betalingsverbod rechtvaardigt, maar niet het verstrekken van informatie aan de betwiste nieuwe bestuurders.

Een aandeelhouder kan vergoeding vorderen voor waardedaling van aandelen als gevolg van een onrechtmatige daad die specifiek jegens de aandeelhouder is gepleegd. De regel tegen vergoeding van afgeleide schade (Poot/ABP) is niet van toepassing als jegens de vennootschap zelf geen onrechtmatige daad is vastgesteld.

Het Curaçaose enquêterecht heeft onmiddellijke werking. De rechter mag wanbeleid vaststellen op basis van feiten van vóór de invoering van de wet. Het treffen van bepaalde voorzieningen ten nadele van personen op basis van uitsluitend die feiten is echter beperkt.

De Hoge Raad oordeelt dat een hof onvoldoende motiveert als het niet ingaat op alle concrete stellingen die een partij aanvoert ter onderbouwing van bestuurdersaansprakelijkheid. Het onderscheidt twee verwijten: frustratie van nakoming en de Beklamel-norm, die afzonderlijk beoordeeld moeten worden.

Bij de executoriale verkoop van verpande aandelen conform een statutaire blokkeringsregeling is steeds toestemming van de voorzieningenrechter vereist (art. 3:251 BW). Deze afwijkende verkoopmethode moet rechterlijk worden getoetst om de belangen van de pandgever en andere schuldeisers te waarborgen.

De Hoge Raad oordeelt dat een ondernemer een voorgenomen besluit tot wijziging van de rechtsvorm mag loskoppelen van een mogelijke toekomstige privatisering. De ondernemingskamer toetst het besluit marginaal en de ondernemingsraad kan in beroep alleen bezwaren aanvoeren die in het advies zijn opgenomen.

Aandeelhouders kunnen op grond van art. 2:114a BW de vennootschap niet verplichten een onderwerp ter stemming te agenderen als dit de strategie van het bestuur betreft, ook niet als het een niet-bindende aanbeveling, motie of peiling is. De bevoegdheidsverdeling tussen organen prevaleert.

De hoge drempel van een persoonlijk ernstig verwijt voor bestuurdersaansprakelijkheid jegens derden geldt onverkort, ook wanneer de vennootschap specifieke wettelijke beschermingsnormen (zoals de Wte 1995) schendt. Collegiale verantwoordelijkheid van het bestuur leidt niet automatisch tot persoonlijke aansprakelijkheid voor individuele bestuurders.

Bij de uitleg van een balansgarantie is de precontractuele kennis van de koper relevant voor wat deze mocht verwachten. Een beroep op de garantie kan falen als de koper wist van de onjuistheid. Tevens verduidelijkt de Hoge Raad de toepassing van de tweeconclusieregel.

Het faillissement van een onderneming heft de medezeggenschapsrechten uit de Wet op de ondernemingsraden (WOR) niet op. De curator is in beginsel gebonden aan het adviesrecht van de ondernemingsraad, met name bij een besluit tot een doorstart waarbij werkgelegenheid behouden kan blijven.

Een interne herstructurering waarbij een schuldenaar zijn voornaamste verhaalsobject vervangt door een vordering met een nagenoeg nihilistische waarde, waardoor verhaal voor een schuldeiser onmogelijk wordt gemaakt, kwalificeert als paulianeus handelen wegens benadeling. De feitelijke vaststelling hiervan door het hof wordt in stand gelaten.

In een verzetprocedure tegen het beëindigen van aansprakelijkheid uit een 403-verklaring (art. 2:404 BW), hoeft een schuldeiser zijn vordering niet summierlijk aannemelijk te maken. De rechter moet het verzet gegrond verklaren, tenzij de vordering van de schuldeiser 'onmiskenbaar ongegrond' is.

Een moedermaatschappij is als bestuurder persoonlijk aansprakelijk als zij haar speciaal opgerichte projectvennootschap onterecht een overeenkomst laat beëindigen en nalaat haar te financieren. De schade mag abstract worden begroot conform art. 7:36 BW, ook zonder formele ontbinding van de koopovereenkomst.

Bij de beoordeling van een tegenstrijdig belang van een bestuurder in concernverband kunnen twee kort na elkaar gesloten overeenkomsten als één geheel worden beschouwd. Het uiteindelijke materiële resultaat van de constructie is doorslaggevend, niet de formele weg waarlangs dit is bereikt.

Art. 2:11 BW is ook van toepassing op bestuurdersaansprakelijkheid op grond van onrechtmatige daad (art. 6:162 BW). De indirect bestuurder is in beginsel hoofdelijk aansprakelijk, maar kan zich disculperen door te stellen en te bewijzen dat hem persoonlijk geen ernstig verwijt treft.