financieel economisch strafrecht

De Hoge Raad oordeelt dat een hof niet in strijd handelt met de motiveringsplicht van artikel 359, lid 2, tweede volzin, Sv als het niet expliciet ingaat op een uitdrukkelijk onderbouwd standpunt, zolang het hof in zijn bewijsvoering niet van dat standpunt is afgeweken.

De bestuurder die een sturende en controlerende rol heeft in een handelsketen waarbinnen btw-fraude plaatsvindt en daarbij inzicht heeft in de gehele constructie, geeft feitelijk leiding aan het opzettelijk doen van onjuiste btw-aangiften en het gebruik van valse facturen door zijn vennootschap.

De Hoge Raad laat de bewezenverklaring voor feitelijk leidinggeven aan het doen van onjuiste btw-aangiften en valsheid in geschrift in stand. Doorslaggevend is de sturende, controlerende en initiërende rol van de verdachte binnen de opgezette fraudeconstructie, waaruit zijn wetenschap van de strafbare feiten volgt.

Het opzettelijk onjuist opgeven van intracommunautaire leveringen in een btw-aangifte levert valsheid in geschrift op. Dit geldt ook als de rechtspersoon feitelijk geen belasting verschuldigd is, omdat de handelingen slechts schijntransacties waren om de btw-fraude van een ander te verhullen.

De Hoge Raad oordeelt dat een werknemer die de boekhouding verzorgt en een sturende rol heeft in een btw-fraudeconstructie, als feitelijk leidinggever kan worden aangemerkt. Dit geldt ook als hij geen formele bestuursfunctie heeft, maar wel instructies geeft en nauw samenwerkt met de bestuurders.

Het opzettelijk opnemen van omzet uit schijnhandelingen in een aangifte omzetbelasting levert valsheid in geschrifte op. Dit geldt ook als er feitelijk geen belastbare prestaties zijn verricht en er dus geen sprake is van het doen van een onjuiste aangifte die tot te weinig geheven belasting leidt.

Het onjuist toepassen van het btw-nultarief op leveringen aan buitenlandse vennootschappen, waarvan de ondernemer weet of had moeten weten dat dit vehikels voor btw-fraude zijn ('katvangers' of 'lege hulzen'), leidt tot een opzettelijk onjuiste btw-aangifte en vormt daarmee zelfstandig een strafbare handeling.

Een hoofdelijke betalingsverplichting (art. 36e lid 7 Sr) is niet mogelijk als het wederrechtelijk verkregen voordeel is vastgesteld op grond van een schatting, zoals via een kasopstelling (art. 36e lid 3 Sr). De mogelijkheid tot hoofdelijke aansprakelijkheid is wettelijk beperkt tot ontneming op basis van specifieke feiten.

Informatie spontaan uitgewisseld door Duitsland voor 'fiscale doeleinden' mag zonder nadere toestemming worden gebruikt voor de strafrechtelijke vervolging van een fiscaal delict, zoals het niet voldoen aan de informatieplicht. Het hof oordeelde ten onrechte dat hiervoor aparte toestemming was vereist.

Het aanhouden van een contant geldbedrag onder de Europese aangiftegrens van € 10.000 sluit een gerechtvaardigd vermoeden van witwassen niet uit. Andere feiten en omstandigheden, zoals het ongebruikelijk vervoeren van een groot contant bedrag, kunnen een dergelijk vermoeden alsnog rechtvaardigen.

Een bewezenverklaring voor witwassen van geleende bedragen is onvoldoende gemotiveerd als de verdachte slechts een deel contant heeft terugontvangen. Dit leidt echter niet tot cassatie als de aard en ernst van het bewezenverklaarde witwassen van de wél ontvangen contante bedragen niet worden aangetast.

Bij de strafoplegging voor grootschalige fraude mag de rechter de totale omvang alleen meewegen als 'omstandigheid waaronder het feit is begaan' indien die omvang, zeker bij betwisting, op de zitting aannemelijk is gemaakt. Een enkele verwijzing naar navorderingsaanslagen is onvoldoende.

De Hoge Raad vernietigt een arrest omdat de schatting van het wederrechtelijk verkregen voordeel onvoldoende is gemotiveerd. Een kasopstelling vereist meer dan een optelsom van uitgaven, en een gemotiveerde betwisting van een winstmarge mag niet zonder deugdelijke onderbouwing worden verworpen.

Een herzieningsverzoek wordt afgewezen als aangevoerde feiten geen ernstig vermoeden wekken van een onjuiste veroordeling. De hoedanigheid van ambtenaar voor passieve omkoping hangt af van de publieke taak en overheidsinvloed, niet van een specifieke verkoopopdracht of de precieze inwerkingtredingsdatum van wetgeving.

Na herhaalde aanhoudingen en inspanningen van justitie, kan het maatschappelijk belang van een spoedige berechting zwaarder wegen dan het aanwezigheidsrecht van de verdachte, zeker als de verdachte zelf onvoldoende inspanningen levert om te verschijnen. De afwijzing van een aanhoudingsverzoek is dan gerechtvaardigd.

De Hoge Raad oordeelt dat het misdrijf bedrog met merkartikelen (art. 337 Sr) en het misdrijf witwassen (art. 420bis/ter Sr) geen ‘soortgelijke feiten’ zijn in de zin van art. 36d Sr. De door de wetsartikelen beschermde rechtsbelangen stemmen onvoldoende overeen om de onttrekking te rechtvaardigen.

Indien in een ontnemingszaak de redelijke termijn is geschonden, moet dit in die procedure worden gecompenseerd. Het is onbegrijpelijk om deze compensatie achterwege te laten met de enkele verwijzing dat in de samenhangende hoofdzaak al strafvermindering is toegepast voor termijnoverschrijding in een andere fase.

De Hoge Raad oordeelt over de motivering van voorwaardelijk opzet bij witwassen. Een grote, ongebruikelijke cash-investering rechtvaardigt de aanname van opzet, maar het ontvangen van een lening voor een reguliere banktransactie vereist specifiekere motivering dat de verdachte de criminele herkomst van het leenbedrag aanvaardde.

De Hoge Raad oordeelt dat kosten voor illegaal afgenomen elektriciteit in een hennepzaak in directe relatie kunnen staan tot het delict. Een vrijspraak voor de diefstal van die elektriciteit maakt een verweer tot aftrek van deze kosten in de ontnemingszaak niet zonder meer onbegrijpelijk.

Het als beloning ontvangen van geld voor verrichte criminele diensten is geen voorwerp dat 'onmiddellijk' uit eigen misdrijf afkomstig is. De kwalificatie-uitsluitingsgrond voor witwassen is daarom niet van toepassing op het verwerven en voorhanden hebben van deze criminele beloning.

Een te laat ingediende belastingaangifte die fiscaalrechtelijk wordt aangemerkt als een bezwaarschrift, heeft in het maatschappelijk verkeer niet de bewijsbestemming die vereist is voor een veroordeling voor valsheid in geschrift (artikel 225 Sr). Het geschrift strekt enkel tot heroverweging van de aanslag.

Het startkapitaal dat voorwerp is van witwassen, vormt op zichzelf geen wederrechtelijk verkregen voordeel uit de witwashandeling. Alleen een daadwerkelijke vermogensvermeerdering, zoals een beloning of positief rendement, kan als voordeel van witwassen worden ontnomen op grond van art. 36e lid 2 Sr.

Voor het bewijs van het uitoefenen van een bedrijf als betaaldienstverlener 'met zetel in Nederland' (art. 2:3a Wft), is de plaats waar de feitelijke werkzaamheden overwegend worden uitgeoefend en aangestuurd doorslaggevend. De pleegplaats 'in Nederland' kan in de tenlastelegging volstaan voor dit bestanddeel.

Een computer die uitsluitend wordt gebruikt voor het afsluiten van sportweddenschappen is geen 'speelautomaat' en dus ook geen 'kansspelautomaat' in de zin van de Wet op de kansspelen. Het 'spel' is de sportwedstrijd zelf, niet een door de speler gestart elektronisch proces.

De Hoge Raad oordeelt dat de 'vijf vrijheden van Brambell' (art. 1.3 lid 3 (oud) Wd) geen dwingende minimumnormen zijn voor een veroordeling wegens het onthouden van zorg (art. 2.2 lid 8 Wd). De rechter mag deze vrijheden wel als relevante gezichtspunten gebruiken.

De Hoge Raad oordeelt dat een ontnemingsbeslissing onvoldoende is gemotiveerd als uit de gebruikte feiten niet zonder meer kan worden afgeleid dat 'andere strafbare feiten' (art. 36e lid 2 Sr) buiten redelijke twijfel zijn begaan. De motivering moet inzichtelijk maken hoe de rechter tot die conclusie komt.

Een verklaring van een verdachte over de legale herkomst van geld, onderbouwd met een incassobrief voor een lening, is voldoende concreet en verifieerbaar. Het hof moet motiveren waarom dit, zonder nader onderzoek, geen verklaring is die twijfel zaait over de criminele herkomst van het geld.

Een rechtbank moet haar oordeel in een beklagprocedure ex art. 552a Sv deugdelijk motiveren. Een algemene verwijzing naar de processtukken is onvoldoende, zeker als de klager een uitvoerig en onderbouwd standpunt over diens eigendomsrecht heeft ingenomen.

Het enkele bestaan van een wettelijke inlichtingenplicht voor een failliete bestuurder (art. 194 oud Sr) is onvoldoende voor een veroordeling. De Hoge Raad stelt dat voor de periode tot 1 juli 2016 bewezen moet zijn dat de bestuurder ook daadwerkelijk was ‘opgeroepen’ om inlichtingen te geven.

Een reeks transacties van drugsprecursoren, in combinatie met indicatoren zoals een afwijkend afleveradres, kan gezamenlijk een meldplichtig 'voorval' vormen onder Verordening 273/2004. Een proactieve, cumulatieve beoordeling door de marktdeelnemer is vereist, ook als individuele transacties niet verdacht lijken.

Een gerechtshof dat afwijkt van een uitdrukkelijk onderbouwd standpunt van het OM over de wetenschap bij witwassen, moet die afwijking specifiek motiveren (art. 359 lid 2 Sv). Ook de vrijspraak voor het 'verbergen of verhullen' van bitcoins was onvoldoende gemotiveerd.

Voor de witwasvariant 'verbergen of verhullen' is de objectieve strekking van de gedraging beslissend, niet de subjectieve intentie van de dader. Het hof paste een onjuiste, te beperkte maatstaf toe door te eisen dat de verdachte de herkomst 'wilde' verhullen.

Een ondergeschikte positie sluit leiderschap binnen een criminele organisatie niet uit; bepalend is het bezitten van macht of gezag. Baten van misdrijven (Opiumwet) kunnen worden verbeurdverklaard, ook als voor het witwassen van die specifieke baten ontslag van alle rechtsvervolging volgt.

Een bewezenverklaring voor witwassen is ontoereikend gemotiveerd als de rechter niet ingaat op alle door de verdachte aangedragen concrete en verifieerbare alternatieve verklaringen voor de herkomst van het geld. Het negeren van specifieke verklaringen leidt tot vernietiging van het arrest.

Nederland heeft rechtsmacht over witwassen als een deel van het feit, zoals het voorhanden hebben van geld, in Nederland plaatsvond. Ook als het geld later in het buitenland wordt aangetroffen, is de Nederlandse rechter bevoegd op basis van het territorialiteitsbeginsel (art. 2 Sr).

Voor medeplegen van witwassen is bewustzijn van de waarschijnlijke aanwezigheid van een geldbedrag voldoende; kennis over de exacte omvang is niet vereist. Een ongeloofwaardige verklaring van een verdachte over de herkomst, in combinatie met een onverklaarbaar vermogen, kan leiden tot een veroordeling.

Het ter beschikking stellen van een bankrekening en betaalpas aan derden om geld door te sluizen, is een gedraging die gericht is op en geschikt is voor het verhullen van de werkelijke aard, vervreemding en rechthebbende van het geld. Dit levert 'verhullingswitwassen' op.

Een achteraf geconstrueerde, leugenachtige verklaring over de herkomst van geld kan niet dienen als bewijs voor de witwashandeling 'verhullen' op de ten laste gelegde datum. De verhullingshandeling moet op het moment van het delict zelf hebben plaatsgevonden en daartoe geschikt zijn.

Een te brede, ongespecificeerde vordering tot het overleggen van documenten onder de WED wordt aangemerkt als een 'fishing expedition'. Vervolging voor het niet voldoen aan een dergelijke vordering is in strijd met het nemo tenetur-beginsel (art. 6 EVRM).

Een onrechtmatige doorzoeking (schending art. 8 EVRM) levert niet zonder meer een schending op van het recht op een eerlijk proces (art. 6 EVRM). Een hof dat bewijsuitsluiting toepast, moet specifiek motiveren waarom dit noodzakelijk is en niet met een lichtere sanctie kan worden volstaan.

Het ontbreken van een Chinees CCIC-certificaat bij de export van aluminiumschroot naar China levert geen 'illegale overbrenging' op in de zin van de EVOA. Dit is een schending van Chinees nationaal recht, maar niet van communautaire regelgeving, en dus niet strafbaar onder de Wet milieubeheer.

Het ter beschikking stellen van een bedrijfsrekening voor transacties die niets met de vennootschap te maken hebben, is onvoldoende om het voor witwassen vereiste (voorwaardelijk) opzet van de feitelijk leidinggever te bewijzen. Er is meer nodig dan enkel het faciliteren van ongebruikelijke geldstromen.

De Hoge Raad oordeelt dat een rechter bij de strafoplegging voor fiscale fraude rekening mag houden met niet-tenlastegelegde, maar vergelijkbare onjuiste aangiften. Dit kan als dit het grootschalige karakter van de bewezenverklaarde delicten aantoont en de verdachte hierover is gehoord.

Het opzettelijk doen van onjuiste meldingen voor de BPM, die een integrerend onderdeel vormen van de daaropvolgende aangifte, kan een bewezenverklaring voor het doen van een onjuiste aangifte dragen. Dit levert geen ongeoorloofde grondslagverlating op door de nauwe samenhang tussen melding en aangifte.

Bij een vermoeden van witwassen mag de rechter een verklaring van de verdachte over de herkomst van geld als ongeloofwaardig terzijde schuiven als deze, net als de verklaringen van getuigen, wisselend, tegenstrijdig en vol discrepanties zijn, waardoor een veroordeling kan volgen.

Een rechterlijke overweging die vaststelt dat een verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan een specifiek, niet-tenlastegelegd strafbaar feit, is in strijd met de onschuldpresumptie. Dit leidt echter niet tot cassatie als de overweging van ondergeschikte betekenis is voor de bewezenverklaring.

Het enkel meevoeren van contant geld in kleding of onder een autostoel is onvoldoende om de witwashandeling 'het verbergen of verhullen van de vindplaats' te bewijzen. Voor deze specifieke gedraging is een meer doelgerichte handeling vereist die het zicht op de herkomst bemoeilijkt.

Banken die klanten compenseren voor schade door malwarefraude, lijden rechtstreekse schade. Deze schade kan worden gevorderd op de dader van het gewoontewitwassen van de buitgemaakte gelden, omdat er een voldoende causaal verband is tussen het witwassen en de schade van de bank.

Een bijdrage aan de onderliggende diefstal, zoals het beheren van de gebruikte malware, kan medeplegen van het daaropvolgende witwassen opleveren. Dit geldt wanneer de diefstal en het witwassen onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn binnen één gezamenlijk frauduleus plan.

De Hoge Raad oordeelt dat het Openbaar Ministerie een fiscaal delict mag vervolgen, ook als het nadeelbedrag onder de € 20.000 uit het BBBB ligt, mits de vervolging past binnen een ‘thematische aanpak’ zoals beschreven in het Protocol AAFD.