mededingingsrecht

In een zaak over het luchtvrachtkartel vraagt de Hoge Raad het HvJEU om te bepalen of de kwalificatie van een ‘enkele en voortdurende inbreuk’ voor het toepasselijk recht onder Unierecht of nationaal recht valt. Dit is cruciaal voor de afwikkeling van kartelschadeclaims.

In follow-on-zaken over het truckkartel legt de Hoge Raad prejudiciële vragen voor aan het Hof van Justitie EU. De vragen betreffen de kwalificatie van een 'single and continuous infringement' en de temporele en materiële toepassing van de WCOD en Rome II bij grensoverschrijdende kartelschadeclaims.

Het toepassen van ongelijke tarieven door een onderneming met een machtspositie (Buma/Stemra) levert niet automatisch een concurrentienadeel op voor de benadeelde partij. Er is een analyse van alle concrete omstandigheden vereist om vast te stellen of de concurrentiepositie daadwerkelijk wordt beïnvloed.

De Hoge Raad vraagt het Hof van Justitie EU of het materiële mededingingsrechtelijke vermoeden van beslissende invloed van een moeder op haar dochter doorwerkt naar de bevoegdheidsvraag onder art. 8, punt 1, Brussel I-bis, en hoe dit zich verhoudt tot de Kolassa/Universal Music-maatstaf.

Een door een ondernemersvereniging opgezet kwaliteitssysteem, inclusief modelovereenkomsten, kan een mededingingsbeperkende strekking hebben. De bewoordingen, doelstellingen en context zijn hiervoor doorslaggevend. Indien een dergelijke strekking vaststaat, is de beperking naar haar aard merkbaar en is een afzonderlijk onderzoek naar de gevolgen niet nodig.

De Hoge Raad oordeelt dat een doorberekeningsverweer bij kartelschade zowel via het schadebegrip (art. 6:97 BW) als via voordeelstoerekening (art. 6:100 BW) kan worden beoordeeld. De rechter is vrij in deze keuze, aangezien beide benaderingen neerkomen op een redelijkheidstoets.

Eigenmachtig handelen van een bestuurder van een overheidsbedrijf sluit toerekening van staatssteun niet per se uit; een afweging van alle aanwijzingen is vereist. Nietigverklaring van een garantie is slechts passend als dit de mededinging herstelt, wat vereist dat wordt vastgesteld wie de begunstigde is.

Het groepsverbod in de Elektriciteits- en Gaswet vormt een belemmering voor het vrije kapitaalverkeer. Deze belemmering is echter gerechtvaardigd door dwingende redenen van algemeen belang, zoals het garanderen van leveringszekerheid en het voorkomen van kruissubsidiëring. De maatregel is geschikt en niet onevenredig.

De Hoge Raad oordeelt dat het groepsverbod en het verbod op nevenactiviteiten (de 'splitsingswet') voor energiebedrijven een gerechtvaardigde beperking van het vrije kapitaalverkeer vormen. De maatregelen zijn geschikt en noodzakelijk om dwingende redenen van algemeen belang, zoals leveringszekerheid en het voorkomen van kruissubsidiëring, te waarborgen.

Een besluit van een ondernemersvereniging kan in strijd zijn met art. 6 Mw (kartelverbod), ook als het betrekking heeft op een andere markt dan die van haar leden. Voor misbruik van machtspositie door leveringsweigering (art. 24 Mw) is vereist dat de mededinging volledig kan worden uitgeschakeld.

Een langlopend exclusief afnamebeding in strijd met het mededingingsrecht is absoluut nietig. Conversie van dit beding is uitgesloten. Of de rest van de overeenkomst in stand blijft, hangt af van de vraag of het nietige deel in onverbrekelijk verband staat met het overige.

Een concurrentiebeding dat een perceeleigenaar verbiedt een tankstation te vestigen zonder afnameplicht bij de oorspronkelijke verkoper, heeft een mededingingsbeperkende strekking. Voor het bepalen van de relevante geografische markt is de overweging doorslaggevend dat consumenten niet reëel uitwijken naar een ander gebied voor het product.

De Hoge Raad stelt prejudiciële vragen aan het Hof van Justitie EU over de toerekening van staatssteun. De kernvraag is of een garantie van een openbaar bedrijf aan de staat kan worden toegerekend als de bestuurder eigenmachtig handelde, de garantie geheimhield en interne regels negeerde.

Een garantie die ongeoorloofde staatssteun vormt, is niet automatisch nietig. De nationale rechter moet vaststellen wie de begunstigde(n) is (zijn) en of nietigverklaring van de garantie de meest doeltreffende maatregel is om de mededingingssituatie van vóór de steunverlening te herstellen, bij gebreke van minder dwingende maatregelen.

Een partij die stelt dat een ander het mededingingsrecht schendt, moet dit onderbouwen met relevante (economische) feiten en omstandigheden. Een contractuele regeling, zoals IATA's defaultregeling, kan door uitleg het beroep op de wettelijke onzekerheidsexceptie (art. 6:263 BW) uitsluiten, ook zonder expliciete vermelding.

In dit arrest vraagt de Hoge Raad het Hof van Justitie EU of het absolute privatiseringsverbod voor netbeheerders, zoals vastgelegd in de Wet onafhankelijk netbeheer, onder de eigendomsregeling van art. 345 VWEU valt en daardoor toetsing van het groepsverbod aan het vrij kapitaalverkeer uitsluit.

De opzegging van een duurovereenkomst kan een met artikel 6 Mededingingswet strijdige onderling afgestemde feitelijke gedraging zijn, als deze voortvloeit uit druk van concurrenten. Ook bij een doelbeperking, zoals verticale prijsbinding, moet nog steeds worden onderzocht of de concurrentiebeperking merkbaar is.

De uitzondering op de maximale duur van een non-concurrentiebeding (art. 5 onder a Groepsvrijstelling) is niet van toepassing als de leverancier de grond huurt van zijn afnemer. Economische eigendom kwalificeert niet als juridische eigendom in de zin van deze bepaling, die restrictief moet worden uitgelegd.