volkenrecht

De Hoge Raad vernietigt het oordeel van het hof over de onteigening van investeringen op de Krim. Hoewel de territoriale reikwijdte van het BIT 1998 wordt opgerekt, heeft het hof de betwisting van de rechtmatigheid van diverse investeringen onvoldoende of onbegrijpelijk beoordeeld.

De Hoge Raad oordeelt dat de term 'territory' in het investeringsverdrag (BIT) tussen Rusland en Oekraïne ook gebied omvat waarover een staat effectieve controle uitoefent. De uitleg van het hof, dat het arbitrale tribunaal bevoegd is over onteigende investeringen op de Krim, blijft in stand.

De Hoge Raad oordeelt dat een verweer over de illegaliteit van investeringen, dat de bevoegdheid van een scheidsgerecht kan raken, niet volledig in de bevoegdheidsfase hoeft te worden beoordeeld. Het mag worden doorgeschoven naar de fase waarin de schadeomvang wordt vastgesteld (quantum phase).

Een vreemde staat die geen beroep doet op immuniteit van jurisdictie doet daarvan afstand. De rechter kan dan de arbeidsrechtelijke zaak inhoudelijk behandelen. Volkenrecht, waaronder het VN-Verdrag, verzet zich niet tegen het opleggen van een dwangsom aan een vreemde staat, omdat dit geen directe executiemaatregel is.

Hoge Raad bevestigt dat (voormalige) overheidsfunctionarissen in civiele zaken functionele immuniteit van jurisdictie genieten voor overheidshandelingen. Deze immuniteit kent, naar de huidige stand van het internationaal gewoonterecht, geen uitzondering, zelfs niet bij ernstige verwijten zoals oorlogsmisdrijven.

De Hoge Raad oordeelt dat een staat (VS) immuniteit van jurisdictie toekomt in een arbeidsgeschil als de werknemer is aangenomen voor specifieke functies in de uitoefening van overheidstaken, conform art. 11(2)(a) VN-Verdrag. De concrete, door de werkneemster zelf erkende taken zijn hierbij doorslaggevend.

Internationale organisaties genieten op basis van ongeschreven volkenrecht immuniteit van jurisdictie. Deze immuniteit is niet absoluut en vereist een proportionaliteitstoets onder art. 6 EVRM, waarbij de beschikbaarheid van een redelijk alternatief rechtsmiddel voor de rechtzoekende, zoals een contractueel afwikkelingsmechanisme, doorslaggevend is.

De immuniteit van een centrale bank tegen beslag op grond van internationaal gewoonterecht is beperkt tot eigendommen van de bank zelf. Geld van commerciële banken, dat slechts wordt vervoerd door de centrale bank voor een publiek doel, valt hier niet onder.

Bij een beroep op immuniteit van executie geldt een presumptie van immuniteit voor goederen van een vreemde staat. De schuldeiser moet aannemelijk maken dat de goederen niet voor publieke doeleinden bestemd zijn. De 'onmiddellijke bestemming' van de goederen is daarbij geen doorslaggevend criterium.

De Hoge Raad wijst het verzoek van de Russische Federatie tot schorsing van de tenuitvoerlegging van de Yukos-arbitragevonnissen af. Een voorlopig oordeel over de cassatieklachten en een belangenafweging rechtvaardigen de schorsing niet, ondanks het aanwezige restitutierisico.

De Hoge Raad oordeelt dat Nederland een WAO-uitkering aan een inwoner van Portugal alleen mag belasten als aan alle drie de voorwaarden in artikel 18, lid 2, van het belastingverdrag is voldaan. De voorwaarden zijn cumulatief en niet alternatief.

De uitzondering op het rookverbod voor rookruimtes in horeca-inrichtingen is onverbindend. Art. 8 lid 2 WHO Kaderverdrag heeft rechtstreekse werking en verplicht tot effectieve bescherming tegen tabaksrook in alle voor het publiek toegankelijke binnenruimtes, inclusief speciaal aangewezen rookruimtes.

De Hoge Raad oordeelt dat Nederlandse rechters voortaan ambtshalve moeten toetsen of een niet-verschenen vreemde staat immuniteit van jurisdictie toekomt. Deze nieuwe regel, een breuk met eerdere rechtspraak, geldt voor zaken die na 1 januari 2018 aanhangig worden gemaakt.

De rechter heeft op grond van art. V lid 1 Verdrag van New York discretionaire bevoegdheid om een in het buitenland vernietigd arbitraal vonnis alsnog te erkennen en ten uitvoer te leggen. Deze bevoegdheid mag echter slechts in bijzondere gevallen worden toegepast.

De immuniteit van consulaire archieven van een honorair consul vereist strikte scheiding van privé- en bedrijfsdocumenten. De zendstaat kan echter afstand doen van deze onschendbaarheid, wat een zelfstandige grond is om een beroep op immuniteit te verwerpen en de inbeslagname rechtmatig te achten.

Deelnemers aan een niet-internationaal gewapend conflict, zoals de LTTE in Sri Lanka, genieten geen combattantenimmuniteit. Handelingen gepleegd in dit conflict kunnen daarom worden vervolgd onder de Nederlandse commune strafwetgeving, inclusief de terrorismewetgeving, naast het humanitair oorlogsrecht.

De Hoge Raad oordeelt dat leden van een gewapende groepering in een niet-internationaal gewapend conflict, zoals de LTTE in Sri Lanka, geen combattantenimmuniteit genieten en vervolgd kunnen worden voor terrorisme onder Nederlands strafrecht, ook wanneer handelingen plaatsvinden in het kader van dat conflict.

In een niet-internationaal gewapend conflict sluit de toepasselijkheid van internationaal humanitair recht de toepassing van nationaal (commuun) strafrecht, zoals terrorismewetgeving, niet uit. Deelneming aan de LTTE kan daarom worden vervolgd als deelneming aan een terroristische organisatie onder de Nederlandse strafwet.

Deelnemers aan een niet-internationaal gewapend conflict genieten geen immuniteit voor strafvervolging onder nationaal recht. Het humanitair oorlogsrecht (gemeenschappelijk artikel 3 Verdragen van Genève) sluit de toepassing van de commune (terrorisme)strafwetgeving niet uit. Handelingen kunnen gelijktijdig als terroristisch misdrijf worden gekwalificeerd.

De immuniteit van jurisdictie van een internationale organisatie (EOO) wordt niet doorbroken als er voor de bescherming van fundamentele rechten, zoals het stakingsrecht, een redelijk alternatief rechtsmiddel beschikbaar is voor de individuele personeelsleden, ook al hebben de vakbonden zelf geen directe toegang tot die rechtsgang.

Het ontbreken van een spoedprocedure of voorlopige voorziening bij een alternatieve rechtsgang van een internationale organisatie schendt niet automatisch het recht op toegang tot de rechter. Er moet in het concrete geval worden beoordeeld of het wezen van dat recht wordt aangetast.

Bij beslag op goederen van een vreemde staat geldt een presumptie van immuniteit van executie. De stelplicht en bewijslast rusten op de schuldeiser om aan te tonen dat de goederen worden gebruikt voor andere dan publieke doeleinden en dus vatbaar zijn voor beslag.

De Hoge Raad oordeelt dat artikel 105 UNCLOS een toereikende rechtsgrondslag biedt voor de vrijheidsbeneming van piraterijverdachten door de Marine, zelfs voordat het Nederlandse strafprocesrecht van toepassing is. Gezien de uitzonderlijke omstandigheden op zee is deze initiële vrijheidsbeneming door de commandant niet willekeurig in de zin van artikel 5 EVRM.

De arrestatie van piraterijverdachten op zee door de marinecommandant op grond van het volkenrecht (art. 105 UNCLOS) is geen willekeurige vrijheidsbeneming in de zin van art. 5 EVRM. Een overgang naar het Nederlandse strafvorderlijke regime de volgende dag maakt de initiële vrijheidsbeneming niet onrechtmatig.

De arrestatie van piraterijverdachten door de marinecommandant op basis van art. 105 UNCLOS, voorafgaand aan een strafvorderlijk bevel van de officier van justitie, is niet willekeurig en geen schending van art. 5 EVRM. De internationale rechtsbasis en de uitzonderlijke, gevaarlijke omstandigheden rechtvaardigen deze initiële vrijheidsbeneming.

De Hoge Raad oordeelt dat de initiële vrijheidsbeneming van piraterijverdachten door de marine op volle zee rechtmatig is. Art. 105 UNCLOS, in samenhang met VN-resoluties, biedt een zelfstandige, volkenrechtelijke grondslag voor arrestatie, los van het Nederlandse Wetboek van Strafvordering, en is niet in strijd met art. 5 EVRM.

De immuniteit van jurisdictie van een internationale organisatie zoals ESA tast het recht op toegang tot de rechter (art. 6 EVRM) niet aan, zolang er een redelijk alternatief rechtsmiddel beschikbaar is dat het wezen van dit recht niet aantast, zoals de ESA Appeals Board.

Artikel 8 lid 2 WHO-Kaderverdrag heeft rechtstreekse werking, omdat het te bereiken resultaat – effectieve bescherming tegen tabaksrook – onvoorwaardelijk en voldoende nauwkeurig is. De beleidsvrijheid van de staat om maatregelen te kiezen, doet hieraan niet af. De uitzondering op het rookverbod voor kleine cafés is onverbindend.

De rechter toetst de bevoegdheid van arbiters op basis van een Bilateraal Investeringsverdrag (BIT) tussen twee vreemde staten voluit. De uitleg van de bepalingen van zo'n BIT wordt echter als 'recht van vreemde staten' beschouwd en kan in cassatie slechts beperkt worden getoetst.

Nederland heeft geen rechtsmacht over de detentie van getuigen die op grond van art. 93 lid 7 Statuut van Rome in het ICC-detentiecentrum verblijven. De Staat is niet verplicht deze getuigen over te nemen tijdens hun asielprocedure, ook al wordt de detentie op Nederlands grondgebied uitgevoerd.

De Staat kan aansprakelijk zijn voor het handelen van Dutchbat tijdens een VN-vredesmissie. Toerekening van de gedragingen aan de Staat is mogelijk als de Staat, naast de VN, 'effective control' (feitelijke zeggenschap) over het specifieke handelen uitoefende, waardoor sprake kan zijn van gedeelde verantwoordelijkheid (dual attribution).

Het handelen van Dutchbat kan aan de Nederlandse Staat worden toegerekend op basis van het 'effective control'-criterium. De Staat oefende feitelijke zeggenschap uit over de gedragingen op de compound in Potočari. Deze toerekening aan de Staat sluit toerekening aan de Verenigde Naties niet uit (dual attribution).

De Sanctieregeling Iran, die onderscheid maakt op basis van nationaliteit, is onverbindend wegens strijd met het discriminatieverbod. Een VN-resolutie die oproept tot maatregelen verplicht de Staat niet tot het maken van een dergelijk onderscheid als het doel ook zonder discriminatie bereikt kan worden.

De Hoge Raad oordeelt dat de immuniteit van jurisdictie van de Verenigde Naties, gebaseerd op het VN-Handvest en de Convention, absoluut is. Deze immuniteit prevaleert boven het recht op toegang tot de rechter, zelfs wanneer de vorderingen betrekking hebben op zeer ernstige verwijten als genocide.

De Hoge Raad oordeelt dat een conserverende aanslag over pensioenaanspraken bij emigratie niet per se in strijd is met het belastingverdrag of het EU-recht. De goede trouw en het evenredigheidsbeginsel verzetten zich echter wel tegen invordering als dit leidt tot een hogere belastingdruk dan bij binnenlands wonen.

Een vreemde staat die bij verstek is veroordeeld, kan een beroep op staatsimmuniteit niet gebruiken om een overschrijding van de verzettermijn te rechtvaardigen. Het gesloten stelsel van rechtsmiddelen en de bijbehorende termijnen gelden ook voor een staat, tenzij bijzondere omstandigheden de toegang tot de rechter aantasten.

In een arbeidsgeschil komt een staat geen beroep op immuniteit van jurisdictie toe enkel omdat de werknemer diens nationaliteit bezit. Als de werknemer zijn gewone verblijfplaats in Nederland (de forumstaat) heeft, geldt de uitzondering op basis van nationaliteit volgens het internationaal gewoonterecht niet.