Artikel 130 (Verandering of vermeerdering van eis)
1. Zolang de rechter nog geen eindvonnis heeft gewezen, is de eiser bevoegd zijn eis of de gronden daarvan schriftelijk, bij conclusie of akte ter rolle, te veranderen of te vermeerderen. De gedaagde is bevoegd hiertegen bezwaar te maken, op grond dat de verandering of vermeerdering in strijd is met de eisen van een goede procesorde. De rechter beslist, partijen gehoord, zo spoedig mogelijk. De rechter kan op dezelfde grond ook ambtshalve een verandering of vermeerdering van eis buiten beschouwing laten.
2. Tegen de beslissingen van de rechter, bedoeld in het eerste lid, staat geen hogere voorziening open.
3. Indien een partij niet in het geding is verschenen, is een verandering of vermeerdering van eis tegen die partij uitgesloten, tenzij de eiser de verandering of vermeerdering tijdig bij exploot aan haar kenbaar heeft gemaakt. In laatstgenoemd geval is artikel 120, derde lid, van overeenkomstige toepassing.
Uitleg in duidelijke taal
1. Zolang de rechter nog geen eindvonnis heeft gewezen, is de eiser bevoegd zijn eis of de gronden daarvan schriftelijk, bij conclusie of akte ter rolle, te veranderen of te vermeerderen. De gedaagde is bevoegd hiertegen bezwaar te maken, op grond dat de verandering of vermeerdering in strijd is met de eisen van een goede procesorde. De rechter beslist, partijen gehoord, zo spoedig mogelijk. De rechter kan op dezelfde grond ook ambtshalve een verandering of vermeerdering van eis buiten beschouwing laten.
Dit betekent letterlijk: Zolang de rechter nog geen definitief oordeel (eindvonnis) heeft gegeven (gewezen), heeft de eisende partij (eiser) de bevoegdheid om zijn eis of de argumenten (gronden) daarvoor schriftelijk aan te passen. Dit kan via een processtuk (conclusie) of een officiële verklaring die aan de rol (de lijst van zaken die op een zitting worden behandeld) wordt toegevoegd (akte ter rolle). De eiser mag zijn eis wijzigen (veranderen) of uitbreiden (vermeerderen). De tegenpartij (gedaagde) heeft de bevoegdheid om hiertegen bezwaar te maken. Dit bezwaar moet gebaseerd zijn op de stelling dat de wijziging of uitbreiding in strijd is met de vereisten van een behoorlijke rechtspleging (eisen van een goede procesorde). De rechter neemt, nadat de partijen zijn gehoord, zo snel mogelijk een beslissing. De rechter kan ook op basis van dezelfde reden (strijd met de goede procesorde) uit eigen beweging (ambtshalve) besluiten om een wijziging of uitbreiding van de eis niet in behandeling te nemen (buiten beschouwing laten).
2. Tegen de beslissingen van de rechter, bedoeld in het eerste lid, staat geen hogere voorziening open.
Dit betekent letterlijk: Tegen de beslissingen die de rechter neemt zoals omschreven in het eerste lid (betreffende het veranderen of vermeerderen van de eis), kan geen beroep worden ingesteld bij een hogere rechter (staat geen hogere voorziening open).
3. Indien een partij niet in het geding is verschenen, is een verandering of vermeerdering van eis tegen die partij uitgesloten, tenzij de eiser de verandering of vermeerdering tijdig bij exploot aan haar kenbaar heeft gemaakt. In laatstgenoemd geval is artikel 120, derde lid, van overeenkomstige toepassing.
Dit betekent letterlijk: Als een partij niet in de rechtszaak is verschenen (niet in het geding is verschenen), dan is een wijziging of uitbreiding van de eis gericht tegen die specifieke partij niet toegestaan (uitgesloten). Dit is anders (tenzij) als de eisende partij (eiser) de wijziging of uitbreiding tijdig via een officieel deurwaardersbericht (bij exploot) aan de niet-verschenen partij heeft meegedeeld (kenbaar heeft gemaakt). In dat laatste geval (indien mededeling bij exploot heeft plaatsgevonden) zijn de bepalingen van artikel 120, derde lid, op een vergelijkbare wijze van toepassing (van overeenkomstige toepassing).
Gerelateerde rechtspraak
ECLI:NL:HR:2012:BV7828 - Misbruik van procesrecht vereist terughoudendheid vanwege toegang tot de rechter - 5 april 2012
Het instellen van een vordering die achteraf ongegrond blijkt, leidt niet automatisch tot misbruik van procesrecht. Daarvan is pas sprake als een vordering evident ongegrond is. Bij de beoordeling past terughoudendheid, gelet op het door artikel 6 EVRM gewaarborgde recht op toegang tot de rechter.
ECLI:NL:HR:2008:BC4959 - Hoge Raad - 19 juni 2008
ECLI:NL:HR:2017:2360 - Misbruik van procesrecht door de verweerder en vergoeding van werkelijke proceskosten - 14 september 2017
Een vordering tot vergoeding van de volledige proceskosten kan slagen bij misbruik van procesrecht of onrechtmatig handelen. Dit geldt ook voor een verweerder die verweer voert op basis van feiten waarvan hij de onjuistheid kende of behoorde te kennen.
ECLI:NL:HR:2009:BI8771 - Hoge Raad - 18 juni 2009
ECLI:NL:HR:2014:3076 - Wisselende kamersamenstelling: recht op nieuwe mondelinge behandeling - 30 oktober 2014
Indien een rechter na de mondelinge behandeling wordt vervangen, moeten partijen worden ingelicht en een nieuwe zitting kunnen vragen. Dit verzoek mag enkel gemotiveerd worden afgewezen als er tijdig een proces-verbaal beschikbaar is en het belang van een voortvarende procesvoering zwaarder weegt.
ECLI:NL:HR:2011:BQ7064 - Eiswijziging in hoger beroep na ambtshalve opgeworpen vraag door rechter - 22 september 2011
Een eiswijziging na memorie van grieven of antwoord is in beginsel niet toegestaan volgens de twee-conclusie-regel. Dat de rechter ambtshalve een nieuwe juridische vraag opwerpt, rechtvaardigt op zichzelf geen uitzondering op deze strikte regel, tenzij de wederpartij ondubbelzinnig instemt of andere uitzonderingsgronden van toepassing zijn.
ECLI:NL:HR:2013:BZ4163 - Auping/Beverslaap: Opzegging van duurovereenkomsten voor onbepaalde tijd - 13 juni 2013
Bij de opzegging van een duurovereenkomst voor onbepaalde tijd zonder contractuele opzeggingsregeling geldt in beginsel opzegbaarheid. De eisen van redelijkheid en billijkheid kunnen meebrengen dat een zwaarwegende grond, een langere opzegtermijn of een schadevergoeding vereist is, afhankelijk van de omstandigheden.
ECLI:NL:HR:2018:2112 - Lastgeving en Eiswijziging in Hoger Beroep: Een Flexibele Benadering - 15 november 2018
Een eiser mag in hoger beroep zijn eis wijzigen door te stellen dat hij als lasthebber in eigen naam optreedt voor een derde. Dit is geen ontoelaatbare partijwisseling, maar een toegestane wijziging van de grondslag van de eis, mits tijdig aangevoerd.
ECLI:NL:HR:2004:AP1435 - Hoge Raad - 21 oktober 2004
ECLI:NL:HR:2020:472 - Regels rechterswisseling aangescherpt en plicht tot beoordeling subsidiaire grondslagen - 19 maart 2020
Het hof moet subsidiaire grondslagen (onrechtmatige daad, ongerechtvaardigde verrijking) apart beoordelen, ook als de primaire vordering (wanprestatie) faalt door gebrek aan schade. De Hoge Raad scherpt bovendien de regels voor rechterswisseling na een mondelinge behandeling aan: het gerecht moet partijen nu voorafgaand aan elke volgende uitspraak informeren.